جداشدگی خودبه‌خودی شریان کرونری (SCAD)

تعریف و ویژگی‌ها: جداشدگی خودبه‌خودی شریان کرونری (Spontaneous Coronary Artery Dissection - SCAD) یک پدیده نادر، غیرتروماتیک و غیردرمانی است که در آن دیواره شریان کرونری دچار شکاف می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد یک مجرای کاذب شده و به انفارکتوس حاد میوکارد (acute myocardial infarction) منجر شود. جداشدگی ممکن است بین لایه‌های اینتیما و مدیا یا بین مدیا و ادونتیشیا در دیواره شریان رخ دهد و منجر به ایجاد هماتوم درون‌دیواره‌ای (intramural hematoma) شود که می‌تواند جریان خون کرونری را مسدود یا مختل کرده و به ایسکمی یا انفارکتوس میوکارد (سندرم کرونری حاد [ACS]) منجر شود.

شیوع و تشخیص: با وجود اینکه این حالت نادر تلقی می‌شود، تعیین میزان واقعی وقوع SCAD دشوار است زیرا این بیماری کمتر تشخیص داده می‌شود و بیشتر داده‌های مربوط به آن از معاینات پس از مرگ به دست آمده است. در میان بیمارانی که با ACS به مراقبت‌های پزشکی مراجعه می‌کنند، حدود ۳٪ تا ۴٪ از آنها به SCAD مبتلا هستند، در حالی که ۰.۳٪ از افرادی که برای آنژیوگرافی کرونری معمولی مراجعه می‌کنند، دارای این وضعیت هستند. زنان جوان (کمتر از ۵۰ سال) شیوع بیشتری دارند که حدود ۸.۷٪ است و این رقم در زیرگروه زنانی که با انفارکتوس میوکارد با افزایش ST مراجعه می‌کنند به ۱۰.۸٪ می‌رسد. گزارش شده است که SCAD تقریباً ۲۵٪ از موارد ACS در زنان زیر ۵۰ سال را تشکیل می‌دهد، اگرچه داده‌های جدیدتر در برخی مطالعات تک‌مرکزی نشان می‌دهند که این اندازه‌گیری‌ها ممکن است به طور قابل توجهی شیوع این وضعیت را کمتر از حد واقعی نشان دهند و میزان زیادی از تشخیص‌های از دست رفته یا تأخیر در تشخیص وجود دارد.

علل و عوامل مستعد کننده: SCAD ممکن است به دلیل ایجاد پارگی در لایه اینتیما یا به دلیل خونریزی داخل مجرای عروقی رخ دهد. شرایط مستعد کننده عروقی شامل دیسپلازی فیبروماسکولار، بارداری، اختلالات بافت همبند (مانند سندرم مارفان، سندرم اهلرز-دانلوس)، شرایط التهابی سیستمیک (مانند لوپوس اریتماتوس سیستمیک، بیماری کرون، پلی‌آنژئیت ندوزا، سارکوئیدوز)، استفاده از هورمون‌درمانی و سابقه اسپاسم شریان کرونری هستند. پیشتر تصور می‌شد که بیشتر موارد SCAD ایدیوپاتیک هستند، اما مطالعات اخیر با استفاده از روش‌های غربالگری مناسب برای شناسایی بیماری‌های عروقی مستعد کننده نشان داده‌اند که درصد موارد SCAD که به عنوان ایدیوپاتیک در نظر گرفته می‌شوند بسیار کمتر از گزارش‌های قبلی است. به طور مشابه، در حالی که تغییرات هورمونی و قلبی‌عروقی مرتبط با بارداری و زایمان به عنوان عواملی که خطر SCAD را افزایش می‌دهند در نظر گرفته می‌شدند، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که درصد موارد SCAD که در پیرامون زایمان رخ می‌دهند کمتر از ۳۰٪ ذکر شده در ادبیات قدیمی‌تر است (در برخی سری‌ها حتی به ۲.۴٪ می‌رسد). دیگر عوامل استرس‌زا که می‌توانند SCAD را تحریک کنند، علاوه بر زایمان، شامل ورزش شدید، فشار به سبک والسالوا، استفراغ، تهوع، استرس عاطفی و استفاده از محرک‌ها یا مواد مخدر غیرقانونی هستند.

مرگ‌ومیر و پیش‌آگهی: مطالعات اخیر نشان داده‌اند که نرخ‌های مرگ‌ومیر مرتبط با SCAD بسیار کمتر از گزارش‌های اولیه است، به‌طوری که تخمین‌های جدید نرخ مرگ‌ومیر بین ۰٪ تا ۷٪ و نرخ مرگ‌ومیر طولانی‌مدت برای SCAD کمتر از نرخ‌های ACS استاندارد است.