اختلال آلکالوز متابولیک
تعریف و ویژگی‌ها: آلکالوز متابولیک با افزایش pH سرمی (> 7.45) و افزایش غلظت بی‌کربنات سرمی (> 28 mEq/L) مشخص می‌شود که معمولاً با هیپوکالمی (hypokalemia) همراه است. این اختلال نیازمند دو مرحله است: مرحله تولید که در آن غلظت بی‌کربنات افزایش می‌یابد و مرحله نگهداری که در آن به دلیل عدم توانایی دفع بی‌کربنات اضافی، سطح بی‌کربنات بالا باقی می‌ماند.
علائم و نشانه‌ها: بیماران معمولاً بدون علامت هستند. در صورت بروز علائم، اغلب ناشی از وضعیت زمینه‌ای است که باعث آلکالوز شده است. یافته‌های معاینه فیزیکی نیز معمولاً مربوط به بیماری زمینه‌ای است که اختلالات متابولیک را تحریک می‌کند. در بیمارانی که دچار سیروز (cirrhosis) و آلکالوز متابولیک شدید هستند، تحریک‌پذیری، گیجی، تشنج و کما ممکن است علائم ابتدایی باشند.
مراحل ایجاد و نگهداری: مرحله تولید می‌تواند ناشی از از دست دادن یون‌های هیدروژن در ادرار یا دستگاه گوارش، حرکت یون‌های هیدروژن به داخل سلول‌ها، تجویز بی‌کربنات سدیم یا پتاسیم، تجویز سیترات که به بی‌کربنات متابولیزه می‌شود، یا انقباض حجم با غلظت بی‌کربنات نسبتاً ثابت باشد. در مرحله نگهداری، بی‌کربنات از طریق مکانیسم‌های مختلفی از جمله انقباض حجم، کاهش حجم شریانی مؤثر همان‌طور که در سیروز یا نارسایی قلبی مشاهده می‌شود، هیپوکالمی، هیپوکلرمی (hypochloremia) یا اختلال کلیوی بالا باقی می‌ماند. بیماران ممکن است ابتدا هیپوونتیلاسیون (hypoventilation) را تجربه کنند که باعث افزایش فشار جزئی دی‌اکسیدکربن (pCO2) و کاهش pH می‌شود، اما این اثر کوتاه مدت است زیرا افزایش pCO2 دفع کلیوی بی‌کربنات را کاهش می‌دهد.
علل شایع:
- از دست دادن خارجی یون‌های هیدروژن به دلیل استفراغ یا مکش محتویات معده از طریق لوله نازوگاستریک – بیماران دارای غلظت پایین کلرید ادرار هستند.
- استفاده از دیورتیک‌ها – دیورتیک‌های حلقه‌ای یا تیازیدی؛ بیماران دارای غلظت‌های کلرید ادرار بالا و پایین هستند زیرا اثر دارو با غلظت سرمی دارو تغییر می‌کند.
- آلدوسترونیسم اولیه – فشار خون بالا، انبساط حجم ملایم و غلظت بالای کلرید ادرار.
- بیماری کوشینگ، تولید نابجای هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک، تولید خارجی مینرالوکورتیکوئید، و تولید مواد شبه‌مینرالوکورتیکوئید.
- سندرم لیدل – فشار خون بالا، انبساط حجم ملایم و غلظت بالای کلرید ادرار.
- سندرم بارتتر و سندرم گیتلمن – فشار خون پایین، انقباض حجم و غلظت بالای کلرید ادرار.
- اسهال ناشی از سوءاستفاده از ملین‌ها یا آدنومای ویلی (شایان ذکر است که این فرآیندها ممکن است به‌صورت آلکالوز متابولیک، اسیدوز متابولیک یا هر دو ظاهر شوند).
- کلریدره مادرزادی – سندرم ژنتیکی نادر که باعث اسهال آبکی غنی از کلرید، هیپوکالمی و آلکالوز متابولیک می‌شود.
- تجویز آلکالین با عملکرد کلیوی کاهش‌یافته (مثلاً سندرم کلسیم-آلکالی یا مصرف/تزریق بی‌کربنات با دفع کلیوی کاهش‌یافته).