عفونت ناشی از ویروس اپشتین-بار (Epstein-Barr virus یا EBV)، که به عنوان ویروس هرپس انسانی ۴ نیز شناخته می‌شود، موجب بروز طیف وسیعی از سندرم‌های بالینی از جمله مونونوکلئوز عفونی (infectious mononucleosis) می‌گردد. بسیاری از افراد در دوران کودکی به EBV مبتلا می‌شوند و عفونت اولیه معمولاً به صورت یک بیماری تب‌دار غیرمتمایز بروز می‌کند. این ویروس سپس در لنفوسیت‌های B به حالت نهفته درمی‌آید.

علائم مونونوکلئوز عفونی

بیماران مبتلا به مونونوکلئوز عفونی معمولاً با تب، لنفادنوپاتی (lymphadenopathy) و فارنژیت (pharyngitis) مراجعه می‌کنند. معاینه فیزیکی باید شامل ارزیابی بزرگی طحال (splenomegaly) باشد که ممکن است همراه با مونونوکلئوز عفونی باشد یا نباشد. در صورت حضور، به دلیل خطر پارگی طحال، محدودیت‌هایی در فعالیت‌های بدنی لازم است. در اسمیر خون محیطی، لنفوسیت‌های آتیپیک مشاهده خواهد شد. ترانس آمینازها نیز ممکن است افزایش یابند. بسیاری از بیمارانی که قبل از تشخیص مونونوکلئوز به دلیل فرض عفونت باکتریایی با آمپی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین درمان می‌شوند، دچار راش ماکولوپاپولار خارش‌دار می‌شوند. عوارض نادر ممکن است شامل پارگی طحال باشد.

عفونت حاد HIV

عفونت حاد ناشی از ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ممکن است با علائم مشابهی بروز کند و باید همیشه در زمینه بالینی مناسب در نظر گرفته شود.

تشخیص و آزمایشات

علائم معمولاً خودمحدود شونده هستند. بیماران معمولاً آنتی‌بادی‌های هتروفیل غیر اختصاصی تولید می‌کنند. سرولوژی‌ها ممکن است برای آنتی‌بادی‌های IgM به آنتی‌ژن کپسید ویروسی مثبت باشند. DNA ویروسی نیز ممکن است با تقویت اسید نوکلئیک شناسایی شود.

واکنش مجدد EBV

واکنش مجدد EBV می‌تواند منجر به لکویوپلاکیا مویی دهانی (oral hairy leukoplakia) در بیماران دارای نقص ایمنی (شامل بیماران مبتلا به ایدز) شود. همچنین، EBV با هموفاگوسیتیک لنفوهیستیوسیتوز (hemophagocytic lymphohistiocytosis) مرتبط بوده است.

عفونت فعال مزمن EBV

عفونت فعال مزمن EBV یک وضعیت بسیار نادر است. بیماران مبتلا به این وضعیت دارای شواهد هیستوپاتولوژیک از اختلال عملکرد ارگان‌های اصلی با حضور اسید نوکلئیک یا پروتئین‌های EBV در ارگان‌های درگیر هستند.

ارتباط EBV با بیماری‌های بدخیم

EBV با بسیاری از بیماری‌های بدخیم مرتبط بوده است. در بیماران دارای نقص ایمنی، عفونت می‌تواند توسعه اختلالات لنفوپرولیفراتیو مختلف از جمله لنفوم بورکیت (Burkitt lymphoma)، لنفوم هوچکین (Hodgkin lymphoma)، لکویوپلاکیا مویی دهانی، لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی، کارسینوم نازوفارنژیال (nasopharyngeal carcinoma)، و در بیماران پیوندی، بیماری لنفوپرولیفراتیو پس از پیوند را تسهیل کند. زخم‌های موکوکوتانئوس EBV مثبت در افراد دارای نقص ایمنی مشاهده می‌شود.