اسیدوز متابولیک (Metabolic acidosis) عدم تعادل اسید-باز در بدن است که به دلیل افزایش غلظت یون هیدروژن و کاهش غلظت بی‌کربنات (bicarbonate) رخ می‌دهد. بیماران دچار اسیدوز دارای pH پایین‌تر از ۷.۳۵ هستند، هرچند در موارد اختلالات مختلط اسید-باز، بیماران با اسیدوز متابولیک ممکن است مقادیر pH پایین، نرمال یا بالا داشته باشند. توسعه اسیدوز متابولیک از یکی از چهار طریق زیر رخ می‌دهد:

افزایش تولید اسید:

• لاکتیک اسیدوز (Lactic acidosis) به دلیل کاهش پرفیوژن یا سپسیس
• کتواسیدوز (ketoacidosis) ناشی از دیابت کنترل نشده، مصرف الکل بیش از حد یا گرسنگی
• عوارض دارویی یا مصرف موادی مانند متانول (methanol)، اتیلن گلیکول (ethylene glycol)، دی‌اتیلن گلیکول (diethylene glycol)، پروپیلن گلیکول (propylene glycol)، آسپیرین (aspirin)، مصرف مزمن استامینوفن (acetaminophen) و تولوئن (toluene)

افزایش از دست دادن بی‌کربنات:

• اسهال شدید
• اسیدوز توبولی پروگزیمال کلیوی (RTA)
• از دست دادن آنیون‌های کتواسید در ادرار در طول کتواسیدوز

کاهش دفع اسید کلیوی:

• کاهش ترشح اسید در شرایط کاهش نرخ فیلتراسیون گلومرولی
• این حالت در بیماری مزمن کلیوی، اسیدوز توبولی دیستال کلیوی و نوع ۴ RTA به دلیل اختلال عملکرد توبولی رخ می‌دهد

اسیدوز رقیق‌شده:

• کاهش غلظت بی‌کربنات سرم به دلیل افزایش حجم مایع خارج سلولی با مایعات ایزوتونیک بدون قلیا که این حالت تنها با تزریق حجم زیاد مایعات ایزوتونیک بدون قلیا مانند محلول دکستروز ۵ درصد (D5W) رخ می‌دهد

طبقه‌بندی اسیدوز متابولیک: اسیدوز متابولیک می‌تواند به عنوان شکاف آنیونی نرمال یا افزایش‌یافته طبقه‌بندی شود. برای محاسبه شکاف آنیونی: [Na] - ([Cl] + [HCO3]) با مقادیر نرمال ≤ ۱۲ mEq/L.

برای ارزیابی علل احتمالی اسیدوز متابولیک با شکاف آنیونی نرمال یا اسیدوز متابولیک هیپرکلرمیک، از مخفف HARDASS استفاده کنید:

• تغذیه اضافی (Hyperalimentation)
• بیماری آدیسون (Addison disease)
• اسیدوز توبولی کلیوی (Renal tubular acidosis)
• اسهال (Diarrhea)
• استازولامید (Acetazolamide)
• اسپیرونولاکتون (Spironolactone)
• تزریق سالین (Saline infusion)

برای ارزیابی علل احتمالی اسیدوز متابولیک با شکاف آنیونی افزایش‌یافته، از مخفف MUDPILES استفاده کنید:

• متانول (Methanol) (اسید فرمیک)
• اورمی (Uremia)
• کتواسیدوز دیابتی (Diabetic ketoacidosis)
• پروپیلن گلیکول (Propylene glycol)
• قرص‌های آهن یا ایزونیازید (Iron tablets or isoniazid)
• لاکتیک اسیدوز (Lactic acidosis)
• اتیلن گلیکول (Ethylene glycol) (اسید اگزالیک)
• سالیسیلات‌ها (Salicylates) (دیرهنگام)