تعریف:
هیپوکلسمی به معنای کاهش غلظت کلسیم سرمی و به‌ویژه کاهش سطح کلسیم یونیزه (غیروابسته به پروتئین) است. علل این وضعیت بر اساس سطوح هورمون پاراتیروئید (PTH) به دو دسته تقسیم می‌شوند: هیپوکلسمی با PTH پایین و هیپوکلسمی با PTH بالا.
علل هیپوکلسمی با PTH بالا:
- کمبود یا مقاومت به ویتامین D (راشیتیسم)
- پیوند کلیه یا جراحی پاراتیروئید
- کارسینوم مدولاری تیروئید (Medullary thyroid carcinoma)
- پانکراتیت
- اختلال مصرف الکل
- نیاز به تزریق خون گسترده (به علت کلاته شدن توسط سیترات)
- رابدومیولیز
علل دارویی:
- داروهای ضدتشنج (Anticonvulsants)، کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids)، باربیتورات‌ها (Barbiturates؛ به‌ویژه در سالمندان)، بیس‌فسفونات‌ها (Bisphosphonates)، کلسی‌تونین (Calcitonin)، متی‌سیلین (Methicillin)، میترامایسین (Mithramycin)، کلشیسین (Colchicine)، استروژن‌ها (Estrogens)، و گلوتتیمید (Glutethimide).
سایر علل:
- مسمومیت با اتیلن گلیکول، فلوراید، یا ویتامین A
- مصرف تتراسایکلین در بارداری
علل هیپوکلسمی با PTH پایین:
- اختلالات ژنتیکی
- هموسیدروزیس
- بیماری ویلسون
- سندرم دی‌جورج (DiGeorge syndrome)
- سندرم گرسنگی استخوان (Hungry bone syndrome)
- جراحی تیروئید یا پاراتیروئید
- پرتودرمانی پاراتیروئید
- HIV
- هیپوپاراتیروئیدیسم خودایمنی
تظاهرات بالینی:
- هیپوکلسمی حاد:
- می‌تواند بدون علامت تا تهدیدکننده حیات باشد. هیپوکلسمی شدید با تحریک‌پذیری عصبی-عضلانی (تتانی) مشخص می‌شود. علائم دیگر شامل تشنج، پارستزی، تیک‌های عضلات صورت (علامت شووستک - Chvostek sign)، اسپاسم حنجره (Laryngospasm)، برونکواسپاسم، و اسپاسم کارپوپدال (علامت تروسو - Trousseau sign) است. همچنین ممکن است ادم پاپی و بی‌نظمی‌های قلبی مانند آریتمی، افت فشارخون، طولانی شدن فاصله QT، یا نارسایی قلبی دیده شود.
- هیپوکلسمی مزمن:
- یافته‌هایی نظیر کلسیفیکاسیون نابجا (عقده‌های قاعده‌ای - Basal ganglia)، خشکی پوست، کاتاراکت، ناهنجاری‌های دندانی، یا علائم نورولوژیک مانند دمانس، پارکینسونیسم یا علائم اکستراپیرامیدال ممکن است دیده شوند.
- در نوزادان:
- اغلب بدون علامت است. در برخی ممکن است تحریک‌پذیری عصبی-عضلانی با انقباضات عضلانی یا تشنج کلونیک دیده شود. به‌ندرت اسپاسم‌های حنجره، برونکوسپاسم یا پیلوروسپاسم مشاهده شده که با استریدور دم، خس‌خس سینه یا استفراغ همراه هستند.
مدیریت:
مدیریت شامل مکمل‌یاری کلسیم از طریق خوراکی یا تزریقی (IV) است. انتخاب فرم دارویی و روش تجویز به شدت بالینی و نوع دسترسی بستگی دارد.