ماهی زهردار (Weeverfish) که نام علمی آن Echiichthys است و پیشتر به جنس Trachinus تعلق داشت، در آبهای اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، کانال انگلیس، دریای سیاه، دریای شمال و در امتداد سواحل شمالی آفریقا یافت میشود. این ماهیها میتوانند تا ۵۳ سانتیمتر (۲۱ اینچ) رشد کنند و معمولاً در آبهای کمعمق، درون شنها دفن شده و تنها چشمهایشان قابل مشاهده است. ماهیهای زهردار معمولترین ماهیهای سمی در آبهای معتدل و سمیترین ماهیهای اروپا هستند. این ماهیها قادر به ایجاد زخمهای بسیار دردناک در انسان هستند.
گونهها و رفتار
چهار گونه از این ماهیها که بهصورت نیمهدفن زندگی میکنند و بنابراین تقریباً برای شناگران نامرئی هستند عبارتند از: E. vipera، E. aranus، E. radiatus و E. lineatus. اکثر حوادث زمانی رخ میدهد که فردی بهطور ناخواسته روی ماهی پنهانشده قدم بگذارد یا زمانی که یک ماهیگیر بهطور تصادفی یک ماهی زهردار را به دام میاندازد. گاهی اوقات، ممکن است ماهی زهردار بدون هشدار بهطور تهاجمی به یک فرد با یکی از خارهای خود حمله کند.
سیستم سم و مکانیسم نیش
تمام گونهها دارای دستگاه سمی هستند که شامل خارهایی است که با اپیتلیوم غدهای پوشیده شدهاند: ۴ تا ۸ خار پشتی و یک خار در نزدیکی هر آبشش (opercular) که همگی سمی هستند. در هنگام نیش، غلاف به سمت پایین خار فشرده میشود و باعث فشردگی غدد سمی واقع در پایه خارها میشود. سپس سم از طریق شیارهای موجود در خارها به داخل زخم منتقل میشود.
علائم و نشانههای آسیب
آسیبدیدگی ناشی از خار ماهی زهردار بهصورت آنی بسیار دردناک است و بهسرعت کل اندام آسیبدیده را درگیر میکند. درد سوزشی یا فشاری معمولاً در ۳۰ دقیقه به اوج میرسد و تا ۲۴ ساعت ادامه دارد. بیمار زخمی معمولاً با درد شدید، اِدِم و اِریتم، تهوع، استفراغ و درد مفاصل مراجعه میکند. سایر علائم موضعی ممکن است شامل خارش، گرما، رنگپریدگی یا اکیموز باشد. گزارشهایی از تشنج، آریتمی قلبی، فلج، افت فشار خون و حتی مرگ وجود داشته است، هرچند احتمالاً این موارد با عفونتهای باکتریایی و سپسیس مرتبط هستند.
درمان و ملاحظات پزشکی
سم ماهی زهردار نسبت به حرارت ناپایدار است و خاصیت نوروتوکسیک و هموتوکسیک دارد. مانند تمام آسیبهای ناشی از ماهیهای سمی، غوطهور کردن ناحیه آسیبدیده در آب داغ و نهچندان سوزاننده به مدت ۳۰ تا ۹۰ دقیقه میتواند به کاهش درد کمک کند.