واکنش‌های جذام (Lepra reactions) اپیزودهای التهابی حاد یا تحت‌حاد در بیماران مبتلا به جذام هستند که با درگیری پوستی و سیستمیک مشخص می‌شوند و به علت تغییر ناگهانی در پاسخ ایمنی ایجاد می‌شوند. این واکنش‌ها ممکن است در هر زمان از دوره بیماری رخ دهند، اما بیشتر در ۱ تا ۳ سال اول پس از شروع درمان چنددارویی (multidrug therapy) مشاهده می‌شوند. واکنش‌ها مسئول تقریباً همه علائم حاد مرتبط با جذام هستند. سه نوع واکنش شناسایی شده‌اند: واکنش نوع ۱ جذام، واکنش نوع ۲ جذام، و پدیده لوسیو (Lucio phenomenon). واکنش‌های نوع ۱ و ۲ در ۳۰ تا ۵۰ درصد بیماران مبتلا به جذام در طول دوره بیماری تأثیر می‌گذارند.

واکنش نوع ۲ جذام

واکنش نوع ۲ جذام، که به نام اریتم ندوزوم لپروم (erythema nodosum leprosum یا ENL) نیز شناخته می‌شود، به علت تشکیل و رسوب کمپلکس‌های ایمنی همورال (humoral immune complex) ایجاد می‌شود. این یک اختلال چندسیستمی با گرایش به عود است و بیماران مبتلا به جذام لپروماتوز (LL) و مرزی (BL) بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۱۵٪ از موارد LL واکنش‌های نوع ۲ جذام را تجربه می‌کنند و حدود ۳۹٪ تا ۷۷٪ از موارد دچار اپیزودهای متعدد واکنش نوع ۲ با میانگین ۲.۶ اپیزود در هر بیمار می‌شوند. سایر عوامل خطر برای واکنش‌های نوع ۲ شامل تغییرات هورمونی در زنان همراه با بلوغ، بارداری و شیردهی می‌باشد.

بروز ناگهانی گره‌های زیرپوستی حساس، اریتماتوز و دردناک روی صورت یا به صورت متقارن در سطوح بازکننده اندام‌های فوقانی و تحتانی ظاهر می‌شود. ممکن است شکل‌های بولوز یا نکروتیک دیده شوند. واکنش‌ها معمولاً ۱ تا ۲ هفته طول می‌کشند؛ اما ممکن است عود کنند یا به مدت ماه‌ها ادامه داشته باشند.

تشخیص و درمان سریع واکنش‌های جذام برای جلوگیری از ناتوانی و عوارض عصبی قابل توجه ضروری است.