بیماری نیمن-پیک (Niemann-Pick disease) گروهی از اختلالات ذخیره‌سازی لیزوزومی با وراثت مغلوب اتوزومی (autosomal recessive) ناشی از کمبود اسید سفینگومیلیناز (acid sphingomyelinase) است. در تمامی زیرمجموعه‌های این بیماری، ذخیره‌سازی لیپیدها، از جمله سفینگومیلین و کلسترول، مختل می‌شود که منجر به بروز علائم سیستمیک مانند هپاتواسپلنومگالی (hepatosplenomegaly) و در برخی موارد، علائم اختلال عملکرد سیستم عصبی مرکزی می‌شود. این بیماری به چهار نوع تقسیم می‌شود که به‌طور کلی به دو زیرگروه تقسیم می‌شوند:

• نوع A و B
• نوع C (C1 و C2)

نوع A و B

نوع A (NP-A) و نوع B (NP-B) بیماری‌های نادری هستند که شیوع ترکیبی آن‌ها حدود 1 در 250,000 تولد زنده تخمین زده می‌شود. این دو نوع به جهش‌های ژن سفینگومیلین فسفودی استراز-1 (SMPD1) بر روی کروموزوم 11p15 نسبت داده می‌شوند که منجر به کمبود اسید سفینگومیلیناز می‌شود. هپاتواسپلنومگالی یک یافته مشخص در هر دو نوع NP-A و NP-B است که معمولاً در اوایل نوزادی آغاز می‌شود.

نوع NP-A که نوع نوروپاتیک است، منجر به تخریب سریع عصبی و بیماری بینابینی ریه به دلیل ذخیره‌سازی سفینگومیلین در ماکروفاژهای ریوی می‌شود و اغلب تا سن ۲ سالگی کشنده است. این نوع بیشتر در یهودیان اشکنازی که حامل جهش آلل SMPD1 هستند، مشاهده می‌شود و شیوع آن حدود 1 در 100 است. لکه‌های قرمز گیلاسی در شبکیه چشم تمامی بیماران NP-A وجود دارد، هرچند که ممکن است در سنین مختلف قابل مشاهده باشند.

نوع NP-B که نوع غیرنوروپاتیک است، دارای فنوتیپ خفیف‌تری است و شیوع آن در تمامی جمعیت‌ها یکسان است. این نوع با هپاتواسپلنومگالی، لکه قرمز گیلاسی در شبکیه و شروع دیرتر با علائم عصبی خفیف‌تر مشخص می‌شود. به دلیل شدت و سن بروز متغیر، NP-B دارای فنوتیپ بسیار متغیری است. سایر علائم و نشانه‌ها شامل هیپراسپلنیسم و ترومبوسیتوپنی ناشی از آن، اختلال عملکرد کبد، بیماری بینابینی ریه، نمایه لیپیدی آتروژنیک و استئوپنی با کوتاهی قد هستند. علائم عصبی نادر، خفیف و اغلب در NP-B پیش‌رونده نیستند. امید به زندگی طولانی‌تر است و اکثر این بیماران تا بزرگسالی زندگی می‌کنند. عوارض دیررس اغلب به پیشرفت بیماری ریه، فیبروز کبدی به سیروز و هیپراسپلنیسم نسبت داده می‌شود. NP-B به دلیل جهش ژن SMPD1 با حفظ برخی فعالیت‌های ژنی و آنزیمی است (برخلاف NP-A که در آن کمبود کامل اسید سفینگومیلیناز وجود دارد).

زیرگروه دوم: نوع C

زیرگروه دوم بیماری NP شامل نوع C (NP-C) است. NP-C یک بیماری نادر با شیوع تخمینی 1 در 100,000 در اروپا است. مشابه NP-B، NP-C دارای فنوتیپ‌های متغیری است و می‌تواند در نوزادی یا بزرگسالی بروز کند. علائم سیستمیک مانند آسیت، هپاتومگالی و بیماری بینابینی ریه قبل از علائم عصبی ظاهر می‌شوند. تظاهرات شایع سیستم عصبی مرکزی در NP-C شامل زوال عقل، تشنج، دیستونی، دیسفاژی، دیزآرتری، آتاکسی و فلج عمودی نگاه فوق‌هسته‌ای است. تنوع فنوتیپی و تأخیر در سن بروز می‌تواند منجر به تأخیر در تشخیص شود. NP-C به دو جهش ژنی مختلف، NPC1 بر روی کروموزوم 18q11-q12 و NPC2 بر روی کروموزوم 14q24.3 نسبت داده می‌شود. جهش ژن NPC1 در 95% بیماران NP-C وجود دارد و ژن غالب در این نوع است.