این خلاصه به بررسی کویلونیشیا (Koilonychia) در بزرگسالان و کودکان می‌پردازد. کویلونیشیا در نوزادان به‌طور جداگانه بررسی می‌شود.
تعریف کویلونیشیا
کویلونیشیا به وضعیتی از ناخن اطلاق می‌شود که دارای فرورفتگی مرکزی و لبه‌های برآمده است و اغلب با عنوان "ناخن قاشقی" شناخته می‌شود. کویلونیشیا می‌تواند به صورت اکتسابی، ایدیوپاتیک (idiopathic) یا ارثی باشد. بیشتر موارد به‌صورت اکتسابی هستند.
کویلونیشیای اکتسابی
کویلونیشیای اکتسابی ممکن است ناشی از بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس (psoriasis) و لیکن پلانوس (lichen planus) یا بیماری‌های سیستمیک مانند کم‌خونی فقر آهن (iron-deficiency anemia) یا سندرم پلامر-وینسون (Plummer-Vinson syndrome) باشد. کویلونیشیا در ۵.۴٪ از بیماران مبتلا به کم‌خونی فقر آهن رخ می‌دهد و برجستگی و شکنندگی ناخن نیز مشاهده می‌شود. سندرم پلامر-وینسون نادر است و با سه‌گانه دیسفاژی (dysphagia)، پرده‌های مری (esophageal webs) و کم‌خونی فقر آهن مشخص می‌شود؛ کارسینوم سلول سنگفرشی (squamous cell carcinoma) در ۳٪ تا ۱۵٪ از این بیماران در دستگاه تنفسی فوقانی و گوارشی فوقانی توسعه می‌یابد.
کویلونیشیای ایدیوپاتیک
کویلونیشیای ایدیوپاتیک دومین فرم شایع است و ممکن است پس از یک ارزیابی کامل شامل تاریخچه، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های آزمایشگاهی فرض شود. این می‌تواند به صورت کویلونیشیای دندانه‌دار (serrated koilonychia) ظاهر شود که ترکیبی از کویلونیشیا و شیارهای طولی عمیق است.
کویلونیشیای ارثی
کویلونیشیای ارثی کمترین فرم شایع است. هموکروماتوز (Hemochromatosis) یک اختلال اتوزومال مغلوب در تجمع آهن است و کویلونیشیا در ۴۹٪ از این بیماران مشاهده می‌شود.
کویلونیشیای خانوادگی نادر است و به صورت اتوزومال غالب به ارث می‌رسد. ناخن‌ها نازک و صاف بوده و به مرور زمان حالت مقعر پیدا می‌کنند.
کویلونیشیای اکتسابی گذرا
کویلونیشیای اکتسابی گذرا در حداقل ۵٪ از کودکان دو ساله طبیعی دیده می‌شود. این حالت معمولاً انگشتان پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زمانی که کودکان پابرهنه راه می‌روند شایع‌تر است. سایر علل شامل تروما، کفش‌های تنگ و مکیدن انگشت است. این وضعیت معمولاً تا سن ۹ سالگی برطرف می‌شود. در این موارد ابتدا باید کم‌خونی و کمبودهای تغذیه‌ای رد شوند.
پاتوژنز کویلونیشیا
پاتوژنز کویلونیشیا به‌خوبی درک نشده است. بر اساس یک فرضیه، این وضعیت ناشی از کاهش جریان خون به بافت همبند زیر ناخن است که منجر به فرورفتگی نسبی ماتریکس ناخن دور (distal) در مقایسه با ماتریکس نزدیک (proximal) می‌شود.