باکتری‌های جنس اکتینومایسس (Actinomyces spp) که بی‌هوازی و میکروآئروفیلیک، گرم مثبت و غیر اسید فست هستند، می‌توانند باعث بیماری‌های درونی و بیرونی شوند. به‌طور کلی، اکتینومایکوزیس به شکل درونی اشاره دارد، در حالی که شکل بیرونی که معمولاً اندام‌های تحتانی را درگیر می‌کند، به‌عنوان میستوم (mycetoma) شناخته می‌شود.

اکتینومایکوزیس و عوامل ایجاد آن

اکتینومایسس ایسرائیلی (Actinomyces israelii) شایع‌ترین عامل ایجاد اکتینومایکوزیس است. این باکتری به‌طور معمول در فلور دهانی، روده‌ای و ادراری-تناسلی مستعمره می‌شود. باکتری می‌تواند پس از شکستن غشاهای مخاطی، اغلب در زمینه ابزارآلات پزشکی، بیماری‌زا شود. عفونت منجر به تشکیل بافت گرانولوماتوز، فیبروز، آبسه‌ها، مسیرهای سینوسی و فیستول‌ها می‌شود و تظاهرات بالینی شامل موارد زیر است:

• اکتینومایکوزیس سرویکوفاسیال ("فک متورم") شایع‌ترین شکل بالینی است و معمولاً پس از عفونت‌های دندانی یا جراحی دندان به‌وجود می‌آید. عفونت می‌تواند ناشی از بهداشت ضعیف دهان در بیمارانی با عوامل مستعدکننده مانند پوسیدگی دندان، التهاب لثه، ترومای دهانی و سایر عفونت‌های دهانی باشد. عفونت در ناحیه فک پایین بیشتر از فک بالا دیده می‌شود و ممکن است با پریوستیت یا استئومیلیت همراه باشد.

• اکتینومایکوزیس لگنی معمولاً در زنانی رخ می‌دهد که سابقه استفاده طولانی‌مدت از دستگاه داخل رحمی (IUD) دارند و پس از عفونت سرویکوفاسیال، دومین شکل شایع اکتینومایکوزیس است.

• اکتینومایکوزیس قفسه سینه به‌طور معمول از طریق استنشاق ترشحات در بیمارانی با بهداشت ضعیف دهان، اختلال مصرف الکل، بیماری مزمن ریوی یا بیماری‌های دندانی پیش‌زمینه‌ای ایجاد می‌شود.

• اکتینومایکوزیس شکمی بیشتر آپاندیس، سکوم یا کولون را پس از شکستن غشاهای مخاطی در نتیجه جراحی اخیر شکمی یا سوراخ شدن کولون درگیر می‌کند.