پوکی استخوان (Osteoporosis) یک بیماری متابولیک استخوان است که با کاهش پیشرونده چگالی استخوان (Bone density)، کاهش قدرت و ساختار استخوان همراه است و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد، به‌ویژه در ناحیه مهره‌ها و لگن. شکستگی تنها تظاهر بالینی این بیماری است. این وضعیت زمانی آغاز می‌شود که عملکرد استئوکلاست‌ها (Osteoclasts) (بازجذب استخوان) از عملکرد استئوبلاست‌ها (Osteoblasts) (تشکیل استخوان) پیشی می‌گیرد و در نتیجه منجر به افزایش و برگشت‌ناپذیری تخلخل استخوان در بافت کورتیکال و اسفنجی (Cancellous) می‌شود.
عوامل خطر:
- افزایش سن
- جنسیت زن
- وضعیت پس از یائسگی (Postmenopausal)
- استفاده از کورتیکواستروئیدها (به‌ویژه مصرف طولانی‌مدت)
دسته‌بندی:
پوکی استخوان به دو نوع اولیه (Primary) و ثانویه (Secondary) تقسیم می‌شود:
- اولیه: شایع‌ترین نوع بوده و شامل پوکی استخوان پس از یائسگی، مرتبط با سن، و ایدیوپاتیک است.
- ثانویه: ناشی از شرایط زمینه‌ای مانند سرطان، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، برخی داروها، بیماری مزمن کلیوی، و اختلالات غدد درون‌ریز.
درمان:
هدف درمان شامل حفظ عملکرد، حفظ توده استخوانی موجود و پیشگیری از شکستگی و درد است. درمان شامل موارد زیر است:
- مکمل کلسیم و ویتامین D
- درمان دارویی با نسخه
- تغییرات سبک زندگی
ارزیابی خطر شکستگی شامل وجود شکستگی‌های قبلی، نمره T و استفاده از ابزار ارزیابی خطر شکستگی (FRAX) برای تعیین آستانه درمان کمک‌کننده است.
پیشگیری از شکستگی‌ها:
- استفاده از بیس‌فسفونات‌ها (Bisphosphonates) به‌طور مشخص در بیماران مبتلا به پوکی استخوان اثبات شده است؛ این بیماری با نمره چگالی استخوان T کمتر از -2.5 یا وجود شکستگی مهره‌های قبلی تعریف می‌شود.
- تداوم درمان با بیس‌فسفونات‌ها پس از 5 سال همچنان در حال بررسی است.
- اثربخشی بیس‌فسفونات‌ها در بیماران مبتلا به استئوپنی (Osteopenia) هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است.
توجه به عوامل خطر و درمان مناسب می‌تواند به کاهش عوارض مرتبط با پوکی استخوان کمک کند.