هیدروسفالی (Hydrocephalus) زمانی رخ می‌دهد که سیستم بطنی مغز به طور فعال گشاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از تولید غیرعادی مایع مغزی-نخاعی (CSF)، انسداد جریان CSF یا جذب ناکارآمد CSF باشد. هیدروسفالی می‌تواند مادرزادی (برای مثال، تنگی مجرای آبی) یا اکتسابی (برای مثال، مننژیت) باشد. این بیماری به دو شکل ارتباطی (Communicating) و غیرارتباطی (Noncommunicating) وجود دارد.
هیدروسفالی غیرارتباطی
هیدروسفالی غیرارتباطی به دلیل انسداد جریان CSF در داخل سیستم بطنی رخ می‌دهد. برخی موارد به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی که سیستم بطنی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، و سایر موارد به دلیل ضایعات توده‌ای یا تومورها که قسمتی از سیستم بطنی را فشرده می‌کنند، رخ می‌دهند.
هیدروسفالی ارتباطی
هیدروسفالی ارتباطی زمانی رخ می‌دهد که نشانه‌ای از انسداد در سیستم بطنی وجود ندارد و اغلب به دلیل جذب ناکارآمد CSF در ویلاهای آراکنوئیدی اطراف مغز است. علل هیدروسفالی ارتباطی شامل تولید بیش از حد CSF به دلیل تومورهای شبکه کوروئید (choroid plexus tumors)، هیدروسفالی با فشار طبیعی (normal pressure hydrocephalus)، و عواقب مننژیت یا خونریزی زیر عنکبوتیه می‌باشد.
علائم و نشانه‌ها
افزایش فشار داخل جمجمه‌ای (ICP) معمولاً با توسعه هیدروسفالی همراه است. علائم و نشانه‌ها معمولاً منعکس‌کننده افزایش ICP هستند و ممکن است شامل سردرد، تهوع/استفراغ و پاپیل ادم (تورم سر عصب بینایی) باشند. موارد حاد هیدروسفالی می‌توانند به ناپایداری همودینامیک، کما یا مرگ منجر شوند. در طولانی مدت، بیماران ممکن است دچار اختلالات شناختی یا تغییرات حافظه، مشکلات هماهنگی و حرکتی، بی‌اختیاری ادراری و اختلالات بینایی شوند.
درمان و پیش‌آگهی
هیدروسفالی به دلیل افزایش حاد ICP یک وضعیت اضطراری پزشکی است و بدون مداخله جراحی مغز و اعصاب می‌تواند به مرگ منجر شود. بیمارانی که هیدروسفالی ملایم‌تر دارند و علائمی از افزایش ICP نشان نمی‌دهند، گاهی به صورت بالینی و رادیولوژیکی تحت نظر گرفته می‌شوند. درمان قطعی هیدروسفالی معمولاً نیاز به قرار دادن یک شانت بطنی-صفاقی (ventriculoperitoneal shunt) دارد؛ با این حال، گزینه‌های درمانی دیگری نیز برای جمعیت‌های خاص بیماران موجود است. پیش‌آگهی به علت هیدروسفالی و زمان‌بندی مداخله پزشکی بستگی دارد.