فارنژیت استرپتوکوکی (Streptococcal Pharyngitis) یا گلودرد استرپتوکوکی، یک عفونت حاد و التهاب حلق است که هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. استرپتوکوک گروه A بتاهمولیتیک (GABHS، یا Streptococcus pyogenes) شایع‌ترین عامل باکتریایی فارنژیت است. این عفونت از طریق ترشحات تنفسی منتقل می‌شود.
جمعیت‌شناسی (Demographics):
- مسئول 5% تا 20% موارد فارنژیت در بزرگسالان.
- مسئول 15% تا 30% موارد فارنژیت در کودکان.
- بیشتر در کودکان 5 تا 15 ساله دیده می‌شود.
علائم (Symptoms):
شایع:
- درد یا دشواری در بلع
- تب
- لرز
- بی‌حالی (Malaise)
- سردرد – اغلب در ناحیه پیشانی
متغیر:
- کودکان خردسال: درد شکم، تهوع و استفراغ
- درد شدید یک‌طرفه در گلو: ممکن است نشان‌دهنده آبسه پرتونسیلار یا رتروفارنژیال باشد، به‌ویژه اگر چند روز پس از شروع علائم ظاهر یا بدتر شود.
- عدم توانایی در بلع یا ادینوفاژی (Odynophagia): ممکن است نشان‌دهنده آبسه باشد.
علائم بالینی (Signs):
شایع:
- اریتم حلقی (Pharyngeal erythema)
- اگزودا (Exudate): خاکستری-سفید روی ستون‌های لوزه‌ای یا حلق خلفی، گاهی پتشی‌های کامی، اریتم و ادم زبان کوچک.
- لنفادنوپاتی قدامی گردنی (Anterior cervical lymphadenopathy): کلاسیک در زاویه فک.
متغیر:
- تب اسکارلت (Scarlet fever): بثورات اریتماتوز، کوچک، شبیه کاغذ سمباده که ممکن است در چین‌های پوستی برجسته‌تر (خطوط پاستیا) باشد و در دوران نقاهت پوسته‌ریزی کند. زبان توت‌فرنگی و حلق اریتماتوز با اگزودا نیز مشاهده می‌شود.
- کودکان زیر 3 سال: کوریزا، ترشحات چرکی بینی، زخم‌های بینی (Streptococcosis)، و لنفادنوپاتی عمومی.
عوامل خطر (Risk Factors):
- تماس با فردی که مبتلا به فارنژیت استرپتوکوکی است.
- سابقه تب روماتیسمی حاد یا بیماری قلبی روماتیسمی.
سیر زمانی (Timeline):
- دوره نهفتگی: 24-72 ساعت.
- تب در بیشتر افراد طی 3-5 روز و گلودرد طی 1 هفته حتی بدون درمان خاص برطرف می‌شود.
- بیماران با فارنژیت GABHS درمان‌نشده، در طی فاز حاد و 1 هفته پس از آن عفونی هستند.
- بیشترین شیوع GABHS در اواخر زمستان و اوایل بهار است.
عوارض عفونت GABHS:
چرکی (Suppurative):
- باکتریمی (Bacteremia)
- لنفادنیت گردنی (Cervical lymphadenitis)
- اندوکاردیت (Endocarditis)
- فاشئیت/میوزیت (Fasciitis/Myositis)
- ماستوئیدیت (Mastoiditis)
- مننژیت (Meningitis)
- اوتیت میانی (Otitis media)
- درماتیت پری‌آنال (Perianal dermatitis): در کودکان
- آبسه پرتونسیلار یا رتروفارنژیال (Quinsy): همراه با ظاهر بیمار توکسیک، صدای خفه (Hot potato voice)، توده پرتونسیلار نوسانی و انحراف نامتقارن زبان کوچک.
- پنومونی (Pneumonia)
- سینوزیت (Sinusitis)
- شوک توکسیک (Toxic shock)
غیرچرکی (Nonsuppurative):
- گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک (Post-streptococcal glomerulonephritis): همراه با هماچوری و ادم و سابقه عفونت استرپتوکوکی اخیر (تیتراسیون ASO بالا).
- تب روماتیسمی حاد (Acute rheumatic fever):
- علائم اصلی: کاردیت، پلی‌آرتریت، کره سیدنهام، اریتم مارژیناتوم، ندول‌های زیرجلدی.
- علائم فرعی: آرترالژی، تب، افزایش فاز حاد، فاصله PR طولانی‌شده.
- اختلالات عصبی-روانی خودایمنی در کودکان: مرتبط با عفونت استرپتوکوکی.
- دیستونی خودایمنی پس از استرپتوکوک: ناشی از نکروز استریاتوم.
- آرتریت واکنشی پس از استرپتوکوک (Post-streptococcal reactive arthritis):
- کره سیدنهام (Sydenham’s chorea): و سایر اختلالات حرکتی خودایمنی.
تشخیص و درمان سریع برای پیشگیری از عوارض چرکی و غیرچرکی حیاتی است.