نورالژی تریژمینال (Trigeminal neuralgia) یا تیک دولورو (Tic douloureux) یک اختلال عصبی مزمن در عصب جمجمهای پنجم (عصب تریژمینال) است که باعث درد مشخصی در صورت میشود. درد مرتبط با نورالژی تریژمینال معمولاً تیز، کوتاهمدت (از چند ثانیه تا ۲ دقیقه)، یکطرفه و در توزیع یک یا چند شاخه از عصب تریژمینال است. با این حال، یک چهارم تا نیمی از بیماران دارای درد مداوم همراه در ناحیه عصب تریژمینال هستند که به آن نورالژی تریژمینال با درد مداوم همراه (که قبلاً نورالژی تریژمینال نوع ۲ نامیده میشد) گفته میشود. سمت راست صورت بیشتر از سمت چپ تحت تأثیر قرار میگیرد. نواقص حسی و حرکتی وجود ندارند. اغلب نقطهای در صورت وجود دارد که درد را تحریک میکند، بنابراین فعالیتهایی مانند اصلاح صورت، مسواک زدن یا شستن صورت میتواند منجر به شروع حمله درد شود. درد پاروکسیسمال تحریکشده تقریباً در همه بیماران گزارش میشود. حملات در دورههای زمانی رخ میدهند و اغلب به دنبال آنها بهبودی خودبهخودی رخ میدهد. با این حال، درد معمولاً طی ماهها تا سالها بازمیگردد. بیماران با بیماری شدید ممکن است کیفیت زندگی پایینی داشته باشند و در معرض خطر بالای افکار خودکشی باشند.
شیوع سالانه نورالژی تریژمینال حدود ۵ نفر در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر است. این بیماری میتواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد بالای ۵۰ سال شایعتر است. در زنان تقریباً دو برابر شایعتر از مردان است.
انواع نورالژی تریژمینال شامل کلاسیک، ثانویه و ایدیوپاتیک هستند. این سه نوع ممکن است از نظر بالینی غیرقابل تشخیص باشند. نوع کلاسیک شایعترین نوع است و ۷۵٪ موارد را تشکیل میدهد، در حالی که انواع ثانویه و ایدیوپاتیک به ترتیب ۱۵٪ و ۱۰٪ موارد را تشکیل میدهند. نوع کلاسیک به دلیل فشردگی عروقی درون جمجمهای ریشه عصب تریژمینال ایجاد میشود. نوع ثانویه به یک بیماری عصبی قابل شناسایی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا تومورهای خوشخیم در زاویه سربروپونتین نسبت داده میشود. برای بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس، خطر نورالژی تریژمینال ۲۰ برابر افزایش مییابد. در نورالژی تریژمینال ایدیوپاتیک، هیچ علت مشخصی برای اختلال عصب یافت نمیشود.
کاربامازپین (Carbamazepine) رایجترین درمان برای نورالژی تریژمینال است و در بیش از نیمی از بیماران مؤثر است. برای موارد مقاوم، چندین دارو و درمان مداخلهای دیگر نیز در دسترس است.