این دو بیماری اورژانس‌های مربوط به دستگاه صفراوی هستند که در صورت عدم درمان مناسب می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند. هر دو با درد شکمی بروز می‌کنند و در عمل بالینی شایع هستند.
کوله‌سیستیت حاد
التهاب دیواره کیسه صفرا است و بیماران به طور کلاسیک با علائم زیر مراجعه می‌کنند:
- درد شکمی در ربع فوقانی راست (Right Upper Quadrant یا RUQ)
- تب
- لکوسیتوز
انواع:
- کوله‌سیستیت حاد سنگی (Acute Calculous Cholecystitis):
- 90%-95% موارد.
- انسداد مجرای سیستیک توسط سنگ‌های صفراوی عامل آن است.
- انواع سنگ‌های صفراوی:
- سنگ‌های کلسترولی (Cholesterol Gallstones): حدود 80% سنگ‌ها در ایالات متحده.
- سنگ‌های پیگمانته (Pigmented Gallstones): حاوی کلسیم بیلی‌روبینات و بیلی‌روبین کلسیمی‌شده هستند.
- کوله‌سیستیت حاد غیرسنگی (Acute Acalculous Cholecystitis):
- 5%-10% موارد.
- همراه با بیماری‌های بحرانی مانند سپسیس شدید، دیابت، ایمنی سرکوب‌شده، HIV، تغذیه وریدی یا زایمان است.
- میزان مرگ‌ومیر: 25%-40%.
پاتوفیزیولوژی:
- حدود 10% جمعیت سنگ صفراوی دارند، اما اکثر موارد بدون علامت‌اند.
- انسداد موقتی: کولیک صفراوی (Biliary Colic)
- انسداد پایدار: التهاب دیواره کیسه صفرا، ضخیم شدن دیواره، و تجمع مایع پری‌کوله‌سیستیک.
- عفونت ثانویه: باکتری‌های شایع:
- انتروباکتریاسه (Enterobacteriaceae): E. coli, Klebsiella, Enterobacter.
- بی‌هوازی‌ها: Bacteroides, Clostridium, Fusobacterium.
عوامل خطر و اپیدمیولوژی:
- جنسیت: زنان بیشتر مستعد هستند (به دلیل استروژن بالا، بارداری، یا هورمون‌درمانی).
- سن: نادر در کودکان؛ سنگ‌های پیگمانته شایع‌تر.
- چاقی و کاهش وزن سریع: تولید کلسترول کبد افزایش می‌یابد.
- بارداری: اختلال در انقباض کیسه صفرا و افزایش اشباع کلسترول صفرا.
- ژنتیک: جهش ژن ABCG8 خطر را افزایش می‌دهد.
- ایدز: همراه با کوله‌سیستیت غیرسنگی یا کلانژیوپاتی ایدز (AIDS cholangiopathy).
علائم بالینی کوله‌سیستیت حاد:
- تب
- درد RUQ:
- شدید، پایدار یا متناوب.
- تشدید‌شونده با مصرف غذاهای چرب و در شب.
- یافته‌های معاینه فیزیکی:
- حساسیت و گاردینگ در RUQ
- علامت مورفی (Murphy’s Sign):
- توقف دم عمیق هنگام لمس کیسه صفرا.
- حساسیت: 50%-60%؛ اختصاصیت: 79%-96%.
موضوع مرتبط: کوله‌سیستیت مزمن