هیپرتانسیون اولیه به افزایش مزمن فشار خون بدون وجود بیماری کلیوی پیش‌زمینه‌ای یا سایر علل ارگانیک شناخته‌شده اطلاق می‌شود. عوامل خطر هیپرتانسیون اولیه شامل افزایش سن، چاقی، وراثت ژنتیکی، نژاد آفریقایی، عدم تحرک بدنی، مصرف دخانیات، رژیم غذایی پر سدیم، مصرف زیاد الکل، دیابت و دیس‌لیپیدمی هستند. برخلاف اغلب بیماری‌های قلبی-عروقی که در مردان در سنین پایین‌تری نسبت به زنان بروز می‌یابند، فشار خون بالا در زنان از اوایل زندگی (دهه سوم) با شیب تندتری افزایش می‌یابد.
عدم کنترل فشار خون بالا می‌تواند به بروز عوارضی نظیر هیپرتروفی بطن چپ، نارسایی قلبی، بیماری قلبی ایسکمیک، سکته مغزی ایسکمیک، خونریزی مغزی و بیماری مزمن کلیوی منجر شود. هیپرتانسیون شایع‌ترین بیماری همزمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) است. مواجهه طولانی‌مدت با فشار خون بالا با کاهش شناختی، افزایش خطر زوال عقل و افزایش مرگ‌ومیر در افراد بالای 50 سال همراه است.
هیپرتانسیون بر اساس مراحل (مرحله 1 و مرحله 2) طبقه‌بندی می‌شود و در ترکیب با خطر بیماری قلبی-عروقی آترواسکلروتیک (ASCVD) می‌تواند به تعیین استراتژی درمان کمک کند. تغییرات سبک زندگی اساس درمان است، به‌ویژه کاهش مصرف سدیم و افزایش فعالیت بدنی روزانه. در برخی بیماران ممکن است مداخله دارویی برای رسیدن به مقادیر هدف فشار خون لازم باشد.
هیپرتانسیون سیستولیک و دیاستولیک به‌طور مستقل عوامل خطر بیماری قلبی-عروقی محسوب می‌شوند. فشار خون بیش از 120-180/110 میلی‌متر جیوه می‌تواند نشانه‌ای از هیپرتانسیون حاد شدید باشد و ممکن است نیاز به درمان اورژانسی داشته باشد.
فشار خون بالا در دوران جوانی با افزایش خطر وقوع حوادث قلبی-عروقی در بزرگسالی، از جمله مرگ قبل از 60 سالگی، ارتباط دارد.