مننژیت با پلئوسیتوز مایع مغزی نخاعی (CSF) و مجموعه‌ای از علائم بالینی شامل تب، سردرد، و مننژیسم مشخص می‌شود. این بیماری عفونت چرکی حاد فضای زیر عنکبوتیه است و علل مختلفی از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و عوامل غیرعفونی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. علاوه بر عفونت‌های اکتسابی از جامعه، مننژیت باکتریایی بیمارستانی باید در بیمارانی با اقدامات تهاجمی، تروماهای پیچیده سر یا باکتریمی سیستمیک مدنظر قرار گیرد.
اپیدمیولوژی
- شیوع مننژیت باکتریایی طی دهه‌های اخیر با استفاده از واکسن‌های هموفیلوس آنفلوانزا نوع b و واکسن‌های پلی‌ساکاریدی پنوموکوک کاهش یافته است.
- در بزرگسالان، ۴ تا ۶ مورد در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر و در نوزادان زیر ۲ ماه، تا ۸۰ مورد در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر گزارش شده است.
- شایع‌ترین عوامل بیماری‌زا در بزرگسالان:
- Haemophilus influenzae
- Neisseria meningitidis
- Streptococcus pneumoniae (که بالای ۸۰٪ موارد را تشکیل می‌دهند)
- در نوزادان زیر ۲ ماه:
- گروه B استرپتوکوک (GBS)
- مرگ‌ومیر در مننژیت پنوموکوکی تا ۳۰٪ و در مننژیت‌های غیرپنوموکوکی بین ۷٪ تا ۱۱٪ است.
علائم بالینی
- سه‌گانه کلاسیک: تب، سفتی گردن، و تغییر وضعیت ذهنی (در ۴۴٪ بیماران دیده می‌شود).
- حداقل ۲ مورد از علائم سردرد، تب، سفتی گردن و تغییر وضعیت ذهنی در ۹۵٪ بیماران وجود دارد.
- کاهش سطح هوشیاری و اغما در مننژیت باکتریایی شایع‌تر است.
- یافته‌های کانونی عصبی:
- همی‌پارزی، مونوپارزی، آفازی
- فلج اعصاب جمجمه‌ای (شایع‌ترین: فلج عصب هشتم)
- عوارض: سکته، تشنج، شوک
عوامل خطر
- نوزادان (زیر ۱ ماه):
- GBS, Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Klebsiella spp.
- سن ۲-۵۰ سال:
- Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae
- بالای ۵۰ سال:
- Streptococcus pneumoniae, Listeria monocytogenes
- نقص ایمنی یا عوامل خاص (مانند شکستگی قاعده جمجمه، جراحی مغز، یا شانت CSF):
- Staphylococcus aureus, باسیل‌های گرم منفی هوازی
نکات تشخیصی
- ارتباط با عفونت‌های گوش، دستگاه تنفسی فوقانی، پنومونی، یا ترومای سر ممکن است به شناسایی عامل بیماری‌زا کمک کند.
- در مننژیت لیستریایی: خطر بالای تشنج و نقایص عصبی کانونی.
- یافته‌های پوستی: پتشی و پورپورای قابل لمس (در مننژیت مننگوکوکی).
این بیماری اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و نیازمند تشخیص و درمان فوری است.