مننژیت آسپتیک (Aseptic Meningitis) اغلب به مننژیت ویروسی اطلاق می‌شود، اما به‌طور دقیق‌تر به بیمارانی اشاره دارد که دچار پلئوسیتوز مننژیال (Meningeal Pleocytosis) با کشت‌های منفی باکتریایی هستند. این بیماری می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، قارچی یا مایکوباکتریایی باشد یا در نتیجه واکنش به دارو، ضایعات پارامننژیال (Parameningeal Foci) یا بدخیمی (Malignancy) ایجاد شود.
ویژگی‌های بالینی و تشخیصی:
- مننژیت ویروسی حاد (Acute Viral Meningitis) با افزایش تعداد گلبول‌های سفید (WBC) در مایع مغزی-نخاعی (CSF) مشخص می‌شود که غالباً لنفوسیتی است و معمولاً کمتر از 1000 سلول در میکرولیتر است.
- پروتئین CSF معمولاً اندکی افزایش یافته (کمتر از 250 میلی‌گرم/دسی‌لیتر)، و سطح گلوکز طبیعی است.
- وجود گلبول‌های قرمز (RBC) در CSF غیرمعمول است و ممکن است در مواردی مانند خونریزی زیرعنکبوتیه (Subarachnoid Hemorrhage) یا آنسفالیت ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV Encephalitis) مطرح شود.
علائم بالینی:
- تب
- علائم تحریک مننژیال (Meningeal Irritation): سردرد، حساسیت به نور، سفتی گردن
- تغییرات وضعیت ذهنی (Mental Status): از خواب‌آلودگی (Somnolence) تا کما
در بیماران نوزاد، سالمندان، و افراد دارای نقص ایمنی، علائم ممکن است غیرمعمول باشد:
- نوزادان ممکن است تنها تب داشته باشند.
- سالمندان ممکن است فقط تغییرات در وضعیت ذهنی را نشان دهند.
سبب‌شناسی:
ویروس‌های شایع:
- انتروویروس‌ها (Enteroviruses):
- شایع‌ترین عامل مننژیت ویروسی حاد
- شامل ویروس‌های اکو (Echoviruses) و ویروس‌های کوکساکی (Coxsackie Viruses)
- بیشتر در تابستان و پاییز دیده می‌شوند، اما در مناطق گرم‌تر ممکن است در تمام طول سال وجود داشته باشند.
- انتقال: مدفوعی-دهانی (Fecal-Oral)
- علائم خارج از سیستم عصبی: استفراغ، اسهال، آبریزش بینی، گلودرد، سرفه
- بیماری دست، پا و دهان (Hand-Foot-and-Mouth Disease, HFMD): ممکن است با برخی از انتروویروس‌ها همراه باشد.
- ویروس‌های هرپس (Herpesviruses):
- نقش کمتر در مننژیت ویروسی حاد اما اهمیت بالینی زیاد به دلیل احتمال آنسفالیت کشنده
- HSV-2:
- علت شایع‌تر مننژیت نسبت به HSV-1
- ممکن است با زخم‌های تناسلی اخیر یا همزمان (به‌ویژه در زنان) همراه باشد اما الزامی نیست.
- عامل مننژیت عودکننده مولارت (Mollaret's Meningitis)، که لزوماً با زخم‌های تناسلی همراه نیست.
- HSV-1: بیشتر با آنسفالیت، به‌ویژه درگیرکننده لوب تمپورال، ارتباط دارد.
- سایر ویروس‌های هرپس: ویروس واریسلا زوستر (VZV)، ویروس اپشتین-بار (EBV)، سیتومگالوویروس (CMV) (به‌ویژه در افراد دارای نقص ایمنی)، و HHV-8 در نوزادان.
- HIV: ممکن است در عفونت اولیه یا دیرتر باعث مننژیت یا مننگوانسفالیت شود.
- ویروس‌های منتقل‌شده توسط پشه یا کنه:
- ویروس نیل غربی (West Nile Virus)، ویروس انسفالیت سنت لوئیس (St. Louis Encephalitis Virus)
- ویروس مننژیت لنفوسیتی کوریومننژیت (Lymphocytic Choriomeningitis Virus, LCMV):
- مطرح در موارد تماس با جوندگان یا همسترها.
- اوریون (Mumps): در افراد غیرواکسینه ممکن است عامل باشد.
نکته:
مننژیت به ندرت ممکن است بیش از 4 هفته طول بکشد و در این حالت به‌عنوان مننژیت مزمن (Chronic Meningitis) طبقه‌بندی می‌شود.