سندرم VEXAS (واکوئل‌ها، آنزیم E1، وابسته به X، خودالتهابی، سوماتیک) یک وضعیت التهابی سیستمیک شدید و پیش‌رونده است که در بزرگسالی آغاز می‌شود و دارای تظاهرات هماتولوژیک، روماتولوژیک، ریوی و درماتولوژیک است و اولین بار در سال ۲۰۲۰ توصیف شد. اکثریت بیماران گزارش شده مرد هستند و بیماری بالینی آنها در دهه پنجم زندگی یا بعد از آن توسعه می‌یابد.

علت شناسی

سندرم VEXAS ناشی از یک جهش سوماتیک در ژن UBA1 بر روی کروموزوم X است. این جهش بر سلول‌های پیش‌ساز هماتوپوئتیک تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش یوبیکوئیتیناسیون سلولی و افزایش مسیرهای ایمنی ذاتی فعال در سلول‌های رده میلوئیدی می‌شود و در نتیجه باعث افزایش مارکرهای التهابی می‌شود که منجر به التهاب سیستمیک می‌گردد.

تظاهرات التهابی

تظاهرات التهابی سندرم VEXAS شامل کندریت، واسکولیت و درماتوز نوتروفیلیک است. بسیاری از بیماران گزارش شده دارای تشخیص‌های کندریت عودکننده، آرتریت سلول غول‌پیکر، سندرم سوئیت و پلی‌آرتریت ندوزا هستند. اریتم ندوزوم نیز یکی از یافته‌های گزارش شده است. دیگر بیماری‌های خودایمنی و التهابی که گزارش شده‌اند شامل آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، واسکولیت مرتبط با آنتی‌بادی سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل (ANCA) و بیماری کیکوچی-فوجیموتو می‌باشند.

تظاهرات هماتولوژیک

تظاهرات هماتولوژیک شامل ترومبوسیتوپنی، آنمی ماکروسیتیک، ترومبوآمبولی، نارسایی مغز استخوان و افزایش خطر بدخیمی‌های هماتولوژیک مانند سندرم میلودیسپلاستیک (MDS)، گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS) و مولتیپل میلوما است.

تظاهرات چشمی و ریوی

تظاهرات چشمی (مانند یووئیت و اسکلریت)، ادم پری‌اوربیتال و لنفادنوپاتی نیز گزارش شده‌اند. تب و درگیری ریوی (شامل آلوئولیت نوتروفیلیک به‌طور رایج و افیوژن پلورال) از دیگر یافته‌های شایع هستند که بیماری ریوی در مراحل بعدی بیماری توسعه می‌یابد.

پیش‌آگهی

پیش‌آگهی این بیماری ضعیف است و معمولاً با تظاهرات بالینی شدید و پیش‌رونده همراه است، اما داده‌های اولیه نشان می‌دهد که ارتباطاتی بین فنوتیپ و ژنوتیپ وجود دارد و برخی گروه‌های بیماران دوره بیماری ملایم‌تری دارند.