پنومونی (Pneumonia) به عفونت حاد پارانشیم ریه (lung parenchyma) گفته می‌شود و هنگامی که این عفونت خارج از محیط بیمارستان ایجاد شود، به آن پنومونی اکتسابی از جامعه (community-acquired pneumonia یا CAP) می‌گویند. برای بررسی پنومونی اکتسابی در بیمارستان به موضوع مربوطه مراجعه کنید.

CAP همچنان یکی از دلایل اصلی موربیدیتی و مورتالیتی در سراسر جهان محسوب می‌شود. علائم بالینی عفونت ریه شامل تب، تولید خلط (که اغلب چرکی است)، لکوسیتوز (افزایش گلبول‌های سفید) و هیپوکسی (hypoxia) است، اما تظاهرات می‌تواند متفاوت باشد و پزشک باید در ارزیابی هر بیماری تنفسی، شاخص شک بالایی نسبت به پنومونی داشته باشد. هیچ علامتی به تنهایی برای تشخیص پنومونی کافی نیست و تصویربرداری از قفسه سینه برای تایید تشخیص الزامی است.

در ایالات متحده، CAP باعث بیش از ۴.۵ میلیون مراجعه به اورژانس و کلینیک‌های سرپایی در سال می‌شود که ۰.۴٪ از مراجعه‌ها را شامل می‌شود. این بیماری شایع‌ترین علت عفونی مرگ و دومین علت شایع بستری است، با حدود ۱.۵ میلیون بستری سالانه. نرخ CAP و بستری‌های مرتبط با آن با افزایش سن بیشتر می‌شود، خصوصاً در هر دهه پس از ۶۵ سالگی. نرخ دقیق CAP به دلیل تفاوت در گزارش‌دهی و تعریف موارد به‌درستی مشخص نیست و همچنین بسته به مکان جغرافیایی، جمعیت مورد مطالعه و فصل، بسیار متفاوت است؛ به‌ویژه در ماه‌های زمستان این نرخ تقریباً دو برابر می‌شود.

اتیولوژی میکروبی CAP

اتیولوژی میکروبی CAP در طول زمان تغییر کرده است. در گذشته و در دوران قبل از آنتی‌بیوتیک‌ها، تقریباً همه موارد (۹۵٪) توسط باکتری استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae) ایجاد می‌شد. از زمان پیدایش آنتی‌بیوتیک‌ها و همچنین استفاده گسترده از واکسن‌های کنژوگه پنوموکوک (pneumococcal conjugate vaccines) در کودکان و واکسن‌های پلی‌ساکاریدی پنوموکوک (pneumococcal polysaccharide vaccines) در بزرگسالان، نرخ پنومونی ناشی از S. pneumoniae در ایالات متحده به ۱۰-۱۵٪ کاهش یافته است. سایر عوامل باکتریایی شامل هموفیلوس آنفلوآنزا (Haemophilus influenzae)، موراکسلا کاتارالیس (Moraxella catarrhalis)، استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) و پسودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa) و همچنین باسیل‌های گرم منفی دیگر هستند. اتیولوژی‌های موسوم به «آتیپیک» شامل مایکوپلاسما پنومونیه (Mycoplasma pneumoniae)، کلامیدوفیلا پنومونیه (Chlamydophila pneumoniae) و لژیونلا پنوموفیلا (Legionella pneumophila) است که شیوع آن‌ها متغیر است، زیرا این باکتری‌ها قادر به رشد در محیط‌های کشت استاندارد نیستند و روش‌های تشخیصی متفاوتی برای آن‌ها وجود دارد. شایان ذکر است که ویروس‌های تنفسی از جمله کووید-۱۹ در یک‌سوم موارد CAP شناسایی شده‌اند، که با تکنیک‌های مولکولی تشخیص داده می‌شوند. تأثیر دقیق این یافته - که آیا عفونت ویروسی می‌تواند عامل اصلی، هم‌عامل عفونت یا تحریک‌کننده پاسخ ایمنی نامنظم باشد - ناشناخته بوده و نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

فاکتورهای خطر برای CAP

عوامل خطر CAP شامل سن است؛ نرخ بستری شدن با CAP در افراد ۶۵ سال و بالاتر سه برابر جمعیت عمومی است. بیماری‌های همراه (comorbidities) نیز خطر بستری را افزایش می‌دهند، که بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) بیشترین خطر را ایجاد می‌کند. بیماری‌های مزمن قلبی، دیابت، حالت‌های نقص ایمنی، سوءتغذیه و سایر بیماری‌های مزمن ریوی همگی خطر CAP شدید را افزایش می‌دهند. همچنین، عواملی مانند سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل خطر ابتلا به CAP را افزایش می‌دهند. در نهایت، اختلال در پاک‌سازی راه‌های هوایی به دلیل تغییر وضعیت ذهنی در اثر آسیب‌های عصبی، مصرف داروها و مواد غیرقانونی و دیسفاژی می‌تواند منجر به آسپیراسیون و افزایش نرخ CAP شود. عفونت ویروسی پیشین نیز خطر عفونت باکتریایی ثانویه را افزایش می‌دهد، که به طور کلاسیک در رابطه با آنفلوآنزا و خطر بعدی پنومونی ناشی از S. aureus مشاهده می‌شود.

طبقه‌بندی CAP شدید

CAP به عنوان شدید طبقه‌بندی می‌شود اگر دارای ۱ معیار اصلی یا ۳ معیار فرعی باشد.

معیارهای اصلی:

• شوک سپتیک (Septic shock) با نیاز به وازوپرسور
• نارسایی تنفسی (Respiratory failure) با نیاز به تهویه مکانیکی

معیارهای فرعی:

• نرخ تنفس ≥ ۳۰ بار در دقیقه
• نسبت PaO2/FiO2 ≤ ۲۵۰ میلی‌متر جیوه
• ارتشاح چندلوبی (Multilobar infiltrates)
• تغییر وضعیت ذهنی
• اورمی (Uremia) (نیتروژن اوره خون [BUN] ≥ ۲۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر)
• لکوسیتوپنی (Leukopenia) (< ۴۰۰۰ WBC)
• ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia) (پلاکت‌ها < ۱۰۰,۰۰۰)
• هیپوترمی (< ۳۶°C / ۹۶.۸°F)
• هیپوتانسیون با نیاز به احیای مایعات تهاجمی

پیامدها

با اینکه اکثر بیماران مبتلا به CAP بهبود می‌یابند، این بیماری همچنان یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است، یا به دلیل عفونت شدید با سپسیس یا نارسایی تنفسی یا به دلیل بدتر شدن سایر بیماری‌های همراه (مانند حوادث قلبی‌عروقی). مرگ و میر در CAP شدید می‌تواند تا ۲۰-۲۵٪ برسد، هرچند در بیماران سرپایی کمتر از ۱٪ است.