سرگیجه (Vertigo) یک علامت است، نه یک بیماری. سرگیجه به درک حرکت محیط یا حرکت فرد در محیط در حالی که ساکن است گفته میشود. این حالت، زیرمجموعهای از علائم مبهم اما شایع گیجی یا سبکیِ سر (dizziness) است که یکی از رایجترین دلایل مراجعه به پزشک محسوب میشود (تخمین زده میشود که سالانه ۱۵٪ تا ۲۰٪ از بزرگسالان را تحت تأثیر قرار میدهد). سرگیجه باید از عدم تعادل (imbalance)، پیشسنکوپ (pre-syncope)، سنکوپ (syncope)، و سردرگمی (confusion) تفکیک شود.
سرگیجه میتواند ناشی از اختلال در دستگاه لابیرنتی (labyrinthine apparatus) باشد که سرگیجه محیطی (peripheral vertigo) نامیده میشود، یا از ارتباطات این دستگاه با ساقه مغز که سرگیجه مرکزی (central vertigo) نام دارد. بنابراین، اتیولوژیهای متعددی میتوانند موجب سرگیجه شوند و تشخیص افتراقی بسته به سن و عوامل خطر همراه متغیر است. تاریخچه دقیق در مورد مداوم یا دورهای بودن علائم، عوامل تحریککننده، داروهای اخیر، و علائم و نشانههای همراه ضروری است.
علل سرگیجه محیطی شامل سرگیجه وضعیتی حملهای خوشخیم (BPPV)، نورونیت وستیبولار (vestibular neuronitis)، تروما (ضربه لابیرنتی)، فیستول، اختلالات خودایمنی، و بیماری منییر (Meniere disease) هستند.
• BPPV، شایعترین علت، چند ثانیه تا حدود یک دقیقه طول میکشد و با تغییرات وضعیتی سر تحریک میشود. این عارضه میتواند پس از تروما به سر یا عفونت گوش داخلی رخ دهد، اما در افراد مسن به طور عمده خودبخودی است. • نورونیت وستیبولار با تهوع شدید همراه است و علائم نورواتولوژیک دیگری ندارد و گاهی پس از یک بیماری ویروسی دیده میشود. • ضربه لابیرنتی پس از تروما رخ میدهد و گاهی با کاهش شنوایی همراه است؛ در صورت وجود شکستگی عرضی، عصب صورت نیز ممکن است درگیر شود. • بیماری منییر معمولاً با سرگیجه دورهای، وزوز گوش (tinnitus)، و کاهش شنوایی بروز میکند که ناشی از اختلال در هموستاز مایعات در گوش داخلی است. در حدود یک چهارم موارد، این بیماری دوطرفه است و میتواند در صورت عدم درمان منجر به از دست دادن دائمی شنوایی شود.
علل سرگیجه مرکزی شامل میگرن وستیبولار (vestibular migraine)، سکته مغزی (stroke)، شوانوم وستیبولار (vestibular schwannoma) و سایر تومورهای زاویه پل مخچهای (cerebellopontine angle یا CAP)، و مولتیپل اسکلروزیس (MS) است.
• سرگیجه مرتبط با میگرن میتواند تا ۷۲ ساعت طول بکشد. میگرن وستیبولار در بیمارانی که سابقه همزمان سردردهای دورهای دارند، باید مدنظر قرار گیرد. اضطراب و میگرن نیز ممکن است همزمان وجود داشته باشند و تمایز این دو میتواند دشوار باشد. • سکته مغزی در بیماران با عوامل خطر عروقی مانند فشار خون بالا، دیابت، و هیپرلیپیدمی دیده میشود و با افزایش سن خطر آن افزایش مییابد. دیسکسیون شریان مهرهای میتواند ناشی از تروما یا خودبخودی باشد و اغلب با درد گردن همراه است. سکته اغلب با علائم اعصاب کرانیال یا مخچهای همراه است. • مولتیپل اسکلروزیس در افراد جوانتر دیده میشود و سرگیجه بهتنهایی میتواند علامتی از آن باشد. بیشتر بیماران در بررسیها سابقه علائم عصبی گذرا (چند روزه، نه چند ثانیهای) را دارند.