وضعیت هایپراسمولار هیپرگلیسمیک (HHS)
وضعیت هایپراسمولار هیپرگلیسمیک (Hyperosmolar Hyperglycemic State یا HHS) یک عارضه حاد متابولیک در دیابت نوع ۱ و ۲ است. این وضعیت در دیابت نوع ۲ شایع‌تر است. اگرچه HHS تنها ۱٪ از بستری‌های مرتبط با دیابت را تشکیل می‌دهد، اما میزان مرگ و میر ناشی از HHS بیشتر از کتواسیدوز دیابتی است. این افزایش مرگ و میر به دلیل شدت بیشتر کم‌آبی بدن و همچنین سن بالاتر و بیماری‌های همزمان در بیماران مبتلا به HHS است.
تعریف و جایگزینی اصطلاحات
اصطلاح "وضعیت هایپراسمولار هیپرگلیسمیک" جایگزین "وضعیت هایپرگلیسمیک هایپراسمولار غیرکتوتیک" و "کمای هایپرگلیسمیک هایپراسمولار غیرکتوتیک" شده است، زیرا این وضعیت ممکن است با درجات مختلف کتوز و تغییر وضعیت ذهنی بدون حضور کما همراه باشد.
علت‌شناسی
HHS به دلیل عملکرد ناکارآمد انسولین و افزایش هورمون‌های مقابله‌کننده با انسولین، همراه با افزایش تولید گلوکز در کبد و کاهش استفاده محیطی از آن ایجاد می‌شود. این امر منجر به کم‌آبی و اختلالات الکترولیتی به دلیل دیورز اسمزی ناشی از گلیکوزوری (Glycosuria) می‌شود.
عوامل تحریک‌کننده
شایع‌ترین عوامل تحریک‌کننده HHS شامل درمان ناکافی با انسولین و وجود عفونت است. سایر عوامل بالقوه شامل سندرم‌های حاد کرونری، داروها (به‌ویژه استروئیدها)، آمبولی ریه، سکته مغزی و اختلال مصرف الکل هستند.
علائم و نشانه‌ها
HHS با علائم کم‌آبی و گلیکوزوری مشخص می‌شود (مانند پلی‌دیپسی، پلی‌اوری، کاهش تورگور پوست و تاکی‌کاردی) و تغییر وضعیت ذهنی (شدت آن به درجه هایپراسمولاریته مربوط می‌شود) همراه است. در ۲۵٪ تا ۵۰٪ موارد ممکن است کما وجود داشته باشد. برخی از بیماران مبتلا به HHS ممکن است با همی‌پارزی، همیانپسیا، یا حتی تشنج ظاهر شوند.
اختلالات متابولیک
اختلالات متابولیک شامل هایپرگلیسمی، هایپراسمولاریته، هیپوناترمی و هایپرکالمی است. میزان اوره خون و کراتینین ممکن است افزایش یابد. برخلاف کتواسیدوز دیابتی، بیکربنات > 20 میلی‌اکی‌والان در لیتر، pH > 7.3 است و کتون‌های ادرار و پلاسما منفی هستند.