واریس‌های مری (Esophageal varices)
واریس‌های مری به عنوان وریدهای جانبی (collateral veins) شناخته می‌شوند که به‌دلیل فشار خون بالای پورتال (portal hypertension) ایجاد می‌شوند و معمولاً در بیماران مبتلا به سیروز کبدی (cirrhosis of the liver) مشاهده می‌گردند. این رگ‌های جانبی رشد می‌کنند و خطر بالای پارگی دارند که می‌تواند منجر به خونریزی‌های تهدیدکننده حیات شود.
عوامل خطر اصلی
عوامل خطر اصلی برای توسعه واریس‌های مری شامل عوامل خطر برای ایجاد سیروز کبدی است، اگرچه ترومبوز ورید پورتال (portal vein thrombosis)، شیستوزومیازیس (schistosomiasis)، و سندرم بود-کیاری (Budd-Chiari syndrome) نیز از دیگر عوامل خطر برای فشار خون بالای پورتال و به‌تبع آن، ایجاد واریس‌ها هستند. سیروز کبدی با مصرف بیش از حد الکل، بیماری کبد چرب غیرالکلی (nonalcoholic fatty liver disease)، و هپاتیت مزمن (عمدتاً ویروس هپاتیت C یا ویروس هپاتیت B) مرتبط است، هرچند که عوامل مختلفی می‌توانند باعث سیروز شوند.
شیوع واریس‌های مری
واریس‌های مری در بیماران مبتلا به سیروز شایع است و تقریباً ۵۰ درصد از بیماران سیروزی در زمان تشخیص، شواهدی از واریس‌ها (چه مری و چه معده‌ای) دارند. واریس‌ها به‌طور طبیعی گرایش به رشد دارند و مستعد پارگی و خونریزی هستند. در غیاب خونریزی حاد گوارشی از واریس‌های پاره‌شده، واریس‌های مری بدون علامت هستند. علائم خونریزی واریس‌ها شامل هماتمز (hematemesis)، ملنا (melena)، خون قرمز روشن از راست‌روده و علائم شوک هیپوولومیک ناشی از کم‌خونی حاد از دست دادن خون است.
هدف اصلی درمان
هدف اصلی درمان، جلوگیری از عارضه بالقوه تهدیدکننده حیات خونریزی واریس‌های مری با استفاده از داروهای کاهنده فشار ورید پورتال مانند بتابلاکرهای غیرانتخابی (nonselective beta blockers) نظیر نادولول (nadolol) یا پروپرانولول (propranolol)، تنگ‌کننده‌های عروقی احشایی (splanchnic vasoconstrictors) مانند اوکتروتاید (octreotide)، و بستن واریس‌ها با نوار (مداخله آندوسکوپیک) است.
در صورت وقوع خونریزی واریس مری، انجام فوری آندوسکوپی برای بستن و درمان با بتابلاکرهای غیرانتخابی و تنگ‌کننده‌های عروقی احشایی توصیه می‌شود. اگر خونریزی به این مداخلات مقاوم باشد، باید شانت پورتوسیستمیک داخل کبدی از طریق ورید ژوگولار (transjugular intrahepatic portosystemic shunt) مد نظر قرار گیرد و ارزیابی برای پیوند کبد نیز انجام شود.