انسفالیت اسب‌سانان ونزوئلایی (VEE) توسط ویروس VEE ایجاد می‌شود که به خانواده توگاویریده (Togaviridae) و جنس آلفاویروس (Alphavirus) تعلق دارد. ویروس VEE یکی از آربوویروس‌های انسفالیت‌زا در آمریکای شمالی است که از طریق نیش پشه به انسان منتقل می‌شود. در مجموعه ویروس VEE، ۶ زیرگونه (I تا VI) وجود دارد. زیرگونه I ویروس VEE شامل ۵ واریانت آنتی‌ژنی (I-AB، I-C، I-D، I-E، I-F) است. این زیرگونه‌ها و واریانت‌ها مسئول دو فاز انتقال ویروس VEE هستند که به عنوان چرخه‌های انزوتیک و اپیزوتیک شناخته می‌شوند.

چرخه انزوتیک

چرخه انزوتیک توسط سویه‌های ویروس VEE شامل I-D، I-E، I-F و II تا VI ایجاد می‌شود و به وسیله جوندگان به عنوان مخازن اولیه و پشه‌های Culex (Melanoconion) iolambdis به عنوان ناقلین اولیه حفظ می‌شود. سویه‌های انزوتیک ویروس VEE به عنوان دارای پاتوژنیسیته پایین برای اسب‌ها در نظر گرفته می‌شوند و بیماری‌های پراکنده در انسان‌ها در سراسر آمریکای مرکزی و جنوبی ایجاد می‌کنند. عفونت معمولاً بدون علائم است. به طور ویژه، سویه انزوتیک نوع II که به ویروس اورگلیدز (Everglades virus) معروف است، در ایالت فلوریدای آمریکا باعث VEE می‌شود و می‌تواند انسفالیت بالینی در انسان‌ها ایجاد کند.

چرخه اپیزوتیک

واریانت‌های I-AB و I-C ویروس VEE مسئول چرخه اپیزوتیک هستند و شیوع انسفالیت در اسب‌ها را در کشورهای آمریکای جنوبی (ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور و پرو)، مکزیک و ایالت تگزاس آمریکا ایجاد می‌کنند. این واریانت‌ها از طریق نیش پشه‌ها، از جمله Aedes taeniorhynchus و Psorophora spp، از اسب‌ها به انسان منتقل می‌شوند و نوعی عفونت VEE با تهاجم عصبی ایجاد می‌کنند. برخلاف سایر عفونت‌های آربوویروسی در انسان، ویروس در خون انسان به اندازه کافی برای آلوده کردن پشه‌ها و حفظ چرخه اپیزوتیک در نظر گرفته می‌شود. انتقال مستقیم بین اسب‌ها، انتقال از اسب به انسان و انتقال از انسان به انسان تأیید نشده است. با این حال، انتقال از طریق آئروسل در میان کارکنان آزمایشگاه گزارش شده و خطر شغلی برای کارکنان آزمایشگاه محسوب می‌شود؛ همچنین انتقال آئروسل به عنوان یک سلاح بالقوه بیولوژیکی در نظر گرفته می‌شود.

تکامل ویروسی

شایان ذکر است که مطالعات تکامل ویروسی نشان داده‌اند که سویه‌های اپیزوتیک موجود از سویه‌های انزوتیک تحت شرایط اقلیمی و اکولوژیکی مناسب تکامل یافته‌اند. گسترش زیستگاه‌های انسانی و کاهش همزمان تنوع زیستی منطقه‌ای ممکن است احتمال ظهور یا تکامل سویه‌های جدید انزوتیک یا اپیدمیک را افزایش دهد.

علائم و پیش‌آگهی

پس از یک دوره کمون ۱ تا ۵ روزه، بیماران آلوده معمولاً با سندرم شبیه آنفولانزا، که اغلب با فارنژیت و لنفادنوپاتی گردنی همراه است، مراجعه می‌کنند. بیشتر بیماران (> 96% کودکان و 99% بزرگسالان) پس از یک هفته به‌طور کامل بهبود می‌یابند. تا ۴٪ از کودکان مبتلا و ۰.۴٪ از بزرگسالان مبتلا به سندرم انسفالیت با تغییر وضعیت ذهنی، لرزش، تشنج یا فلج پیشرفت می‌کنند. نرخ مرگ‌ومیر ناشی از انسفالیت ۱۰٪ تا ۲۵٪ است و ممکن است در کودکان زیر ۵ سال به ۳۵٪ برسد. عواقب عصبی نادر است و پیش‌آگهی برای بهبودی کامل در بازماندگان انسفالیت عالی است.