هیدرونفروز (Hydronephrosis) به اتساع لگنچه و کالیس‌های کلیه به دلیل انسداد جریان ادرار اطلاق می‌شود. این انسداد ممکن است در هر نقطه‌ای از مسیر دستگاه ادراری رخ دهد. افزایش فشار در حالب (ureter) منجر به تغییراتی در نرخ تصفیه گلومرولی (glomerular filtration rate)، عملکرد لوله‌ای (tubular function)، و جریان خون کلیوی می‌شود. انسداد ممکن است حاد یا مزمن، و یک‌طرفه یا دوطرفه باشد.
علل هیدرونفروز
در بزرگسالان، سنگ‌های کلیوی (nephrolithiasis)، هیپرتروفی یا کارسینوم پروستات، و نئوپلاسم‌های خلف صفاقی (retroperitoneal) یا لگنی از شایع‌ترین علل هیدرونفروز هستند. در کودکان، هیدرونفروز اغلب به دلیل ناهنجاری‌های آناتومیکی مانند دریچه‌های خلفی پیشابراه (posterior urethral valves)، ریفلاکس وزیکو-یورترال (vesicoureteral reflux)، یا انسداد محل اتصال حالب به لگنچه کلیه (UPJ) ایجاد می‌شود. هیدرونفروز دوطرفه اغلب به دلیل تومورهای مثانه است که جریان خروجی ادرار را مسدود می‌کنند. در زنان، این مشکل می‌تواند ناشی از سرطان رحم، دهانه رحم، یا تخمدان باشد. ناهنجاری‌های مادرزادی عامل شیوع بیشتر هیدرونفروز در کودکان نسبت به بزرگسالان هستند.
سیستم درجه‌بندی هیدرونفروز
انجمن اورولوژی جنینی (Society for Fetal Urology) سیستمی برای درجه‌بندی شدت هیدرونفروز توسعه داده است. درجات از ۰ تا ۴ متغیر است؛ درجه ۰ خفیف‌ترین حالت است که در آن اتساع لگنچه کلیه وجود ندارد، و درجه ۴ شدیدترین حالت است که با اتساع لگنچه و کالیس‌های کلیه و نازک شدن پارانشیم کلیه مشخص می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
بیماران با هیدرونفروز مجزا معمولاً بدون درد هستند؛ حضور درد معمولاً در زمینه سنگ‌ها، اتساع حاد مثانه، یا عفونت رخ می‌دهد. ضایعات حالب فوقانی یا لگنچه کلیه معمولاً باعث درد پهلو می‌شوند، در حالی که انسداد حالب تحتانی باعث دردی می‌شود که به بیضه یا لبیای همان طرف منتشر می‌شود. سایر علائم شامل فشار خون بالا، تغییر در میزان ادرار، هماچوری (وجود خون در ادرار)، یا افزایش جدید کراتینین در آزمایش‌های روتین آزمایشگاهی است.