سندرم پس از فلج اطفال (Postpoliomyelitis Syndrome یا PPS) یک اختلال عصبی است که در افرادی که سابقه بهبودی از علائم فلج اطفال (paralytic poliomyelitis) را دارند، بروز میکند. پس از سالها یا حتی دههها از ثبات عصبی (بهطور متوسط ۲۵ سال)، بیماران با ضعف پیشرونده جدید، خستگی و درد مواجه میشوند. علت این سندرم ناشناخته است. سیر بیماری معمولاً بهطور آهسته پیشرفت میکند و ممکن است شامل خطر نقص تنفسی شود، اما کشنده نیست و پیشرفت آن متفاوت است.
علتشناسی و عوامل خطر
با اینکه پاتوفیزیولوژی دقیق این سندرم ناشناخته است، افرادی که علائم فلجی اولیه شدیدتری داشتند و همچنین آنهایی که بهبودی قابل توجهی یافتند، بیشتر احتمال دارد که به PPS مبتلا شوند. این یافتهها با فرضیه پذیرفتهشده توسط ویچرز و هابل (Wiechers and Hubbell) توضیح داده میشود. در این نظریه، افرادی که علائم اولیه شدیدتری داشتند، احتمالاً دچار آسیب عصبزدایی بیشتری به نورونهای حرکتی و عصبزدایی فیبرهای عضلانی شدند. بهبودی با گسترش میدان عصبدهی نورونهای حرکتی باقیمانده تا ۲۰ برابر تعداد اصلی فیبرهای عضلانی عصبدهیشده رخ میدهد. این نورونهای حرکتی بیشازحد کشیدهشده، به تغییرات طبیعی پیری و همچنین استرس متابولیک بیشازحد، مانند ورزش تا خستگی (که یکی دیگر از عوامل خطر برای توسعه PPS است)، حساستر هستند.
عوامل خطر
عوامل خطر برای توسعه PPS شامل زمان طولانیتر از ابتدای بیماری، شدت بیشتر نقصهای اولیه، بهبودی قابل توجه و نقصهای باقیمانده قابل توجه، سطح فعالیت بالاتر در سالهای بین بیماری و PPS (بهویژه ورزش شدید) و سن بالاتر در زمان بیماری است.
علائم و نشانهها
شروع علائم PPS بهطور کلی تدریجی است اما میتواند بهطور حاد یا به صورت مرحلهای ظاهر شود. شایعترین علائم عبارتند از ضعف، خستگی و درد. خستگی شایعترین علامت است و در اکثر بیماران رخ میدهد و معمولاً با خستگی عمومی و گروههای عضلانی خاص مرتبط است، که اغلب با افزایش فعالیت بدتر میشود. این خستگی میتواند با کاهش تمرکز و افزایش خواب روزانه همراه باشد و با افزایش خواب بهبود مییابد.
درد دومین علامت شایع است و میتواند در مفاصل، استخوانها یا عضلات وجود داشته باشد، که معمولاً در صبح به حداقل میرسد و در طول روز بدتر میشود، و بهطور عمده با درد کند و مداوم توصیف میشود.
ضعف عضلانی بیشتر در عضلاتی دیده میشود که در ابتدا دچار فلج شده بودند، اما میتواند در گروههای عضلانی قبلاً درگیر نشده نیز رخ دهد.
علائم دیگر
علائم دیگر میتواند شامل تحمل کم به سرما، دیسفاژی (dysphagia)، دیسفونی (dysphonia)، دیزآرتری (dysarthria)، و کوتاه شدن نفس جدید، آپنه خواب (sleep apnea) یا خوابآلودگی در طول روز باشد. هیپوونتیلاسیون (hypoventilation) به خودی خود نادر است.