ویروس انسفالیت اسب شرقی (Eastern equine encephalitis virus یا EEEV) یکی از ویروس‌های انسفالیتیک (encephalitic arboviruses) آمریکای شمالی است که از طریق نیش پشه به انسان منتقل می‌شود. EEE شدیدترین انسفالیت ویروسی منتقله از حشرات (ARthropod BOrne) در ایالات متحده است. از میان چهار زیرگونه EEEV، زیرگونه I بیشترین موارد عفونت علامت‌دار در انسان را ایجاد می‌کند و به طور معمول در ایالات متحده و کارائیب یافت می‌شود.

میزبان و ناقل

پرندگان به عنوان میزبان‌های اصلی ذخیره‌کننده EEEV عمل می‌کنند. پشه Culiseta melanura ناقل اصلی انتقال در یک چرخه انزئوتیک بین پرندگان و اسب‌ها است. انسان‌ها به صورت اتفاقی توسط ناقلین پشه دیگر مانند گونه‌های Culex و Aedes آلوده می‌شوند. تخمین زده می‌شود که 1 از هر 30 فردی که در معرض EEEV قرار می‌گیرد، به بیماری بالینی مبتلا می‌شود.

شیوع جغرافیایی

در ایالات متحده، بیشتر موارد انسانی در طول تابستان در سواحل آتلانتیک و خلیج فارس رخ می‌دهد و معمولاً در نزدیکی مناطق باتلاقی یا مردابی در شعاع 5 مایلی یافت می‌شوند. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، به طور متوسط تنها چند مورد انسانی از EEE سالانه در ایالات متحده گزارش می‌شود، با اوج 21 مورد انسانی بیماری EEEV در سال 2005.

تظاهرات بالینی

تظاهرات بالینی عفونت EEEV غیر اختصاصی است و شامل تب، سردرد، تهوع، استفراغ و میالژی است که حدود 1 هفته پس از نیش پشه رخ می‌دهد. این علائم معمولاً خود محدود شونده هستند و در اکثر بیماران بهبودی کامل حاصل می‌شود. با این حال، حدود 2% از بزرگسالان و 6% از کودکان آلوده به انسفالیت مبتلا می‌شوند. افراد بالای 60 سال و زیر 15 سال به نظر می‌رسد که بیشترین خطر ابتلا به بیماری شدید سیستم عصبی مرکزی (CNS) را در صورت آلوده شدن به EEEV دارند. تظاهرات نورولوژیک رایج شامل تشنج، مننژیسموس، فلج اعصاب جمجمه‌ای (به ویژه عصب هفتم) و ضعف موضعی است. علائمی که به درگیری ساقه مغز اشاره دارند شامل فلج نگاه، نیستاگموس و ناهنجاری‌های مردمکی هستند. پس از شروع علائم نورولوژیک، 90% از بیماران به کما می‌روند و 50% از بیماران به تشنج یا علائم نورولوژیک موضعی مبتلا می‌شوند.

یافته‌های آزمایشگاهی

یافته‌های آزمایشگاهی رایج (در دو سوم بیماران) شامل لکوسیتوز خون محیطی با غلبه نوتروفیل‌ها و هیپوناترمی سرم (که اغلب به سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری [SIADH] نسبت داده می‌شود) است. شمارش متوسط اولیه گلبول‌های سفید مایع مغزی‌نخاعی (CSF) 370 سلول در میلی‌متر مکعب با میانگین 70% نوتروفیل است. پروتئین CSF افزایش یافته با میانگین 97 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اکثر بیماران گلوکز طبیعی CSF را نشان می‌دهند، اگرچه برخی موارد EEE با هیپوگلیکوراشی گزارش شده است. وجود گلبول‌های قرمز در CSF رایج است که نشان‌دهنده ماهیت نکروتیک و هموراژیک انسفالیت است. EEE با نرخ بالای مرگ و میر 30% همراه است و می‌تواند تا 75% در بیماران بالای 60 سال افزایش یابد.

عوامل پیش‌بینی‌کننده پیش‌آگهی ضعیف

پیش‌بینی‌کننده‌های پیش‌آگهی ضعیف شامل افزایش اولیه WBC CSF بیش از 500 سلول در میلی‌متر مکعب (نشان‌دهنده فرآیند التهابی شدید مغزی) و هیپوناترمی سرم کمتر از 130 میلی‌اکی‌والان در لیتر است. شدت ضایعات نورورادیوگرافیک با پیش‌آگهی بالینی ضعیف مرتبط نیست.

ارزیابی رادیولوژیک

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) حساس‌ترین روش برای ارزیابی رادیوگرافیک انسفالیت ویروسی منتقله از حشرات است. ناهنجاری‌های نورورادیوگرافیک رایج شامل افزایش سیگنال‌ها در گانگلیاهای پایه دو طرفه، تالاموس و ساقه مغز است. این یافته‌ها در سایر انسفالیت‌های ویروسی مانند انسفالیت ویروس نیل غربی، انسفالیت ژاپنی B، انسفالیت سنت لوئیس، سرخک و اوریون نیز مشاهده می‌شوند و همچنین می‌توانند در بیماری کروتزفلد-جاکوب دیده شوند.