انسفالیت ناشی از کنه (Tick-borne encephalitis یا TBE) ناشی از سه ویروس فلوویروس (flaviviruses) مرتبط به هم است که باعث ایجاد سه زیرنوع از TBE می‌شود: خاور دور (که قبلاً به نام انسفالیت بهاری-تابستانی روسی شناخته می‌شد)، سیبری و اروپایی (که به انسفالیت اروپای مرکزی نیز معروف است). TBE اولین بار در سال ۱۹۳۱ در اتریش توصیف شد، اما جداسازی ویروس TBE در سال ۱۹۴۸ گزارش شد. زیرنوع خاور دور در شرق روسیه، کره، چین و جزیره هوکایدو، ژاپن بومی است. زیرنوع سیبری در غرب سیبری یافت می‌شود. زیرنوع اروپایی به طور گسترده‌ای در کشورهای اروپایی و اسکاندیناوی توزیع شده است. ناقلین مسئول انتقال TBE بسته به زیرنوع و توزیع جغرافیایی گونه‌های Ixodes متفاوت هستند. کنه اروپایی (Ixodes ricinus) ناقل زیرنوع اروپایی است و کنه تایگا (Ixodes persulcatus) ناقل دو زیرنوع دیگر است. جوندگان، گوزن‌ها و حشره‌خواران ذخایر ویروس TBE هستند، در حالی که انسان‌ها میزبان‌های اتفاقی هستند.
نظارت معمول بر بیماری‌های ناشی از کنه، بیماری تب‌داری با علت ناشناخته در شهر آلونگشان چین کشف کرده است. ویروس آلونگشان (ALSV) پس از آن تأیید شده است.
انتقال TBE در عرض چند دقیقه پس از نیش کنه و از طریق بزاق کنه آلوده رخ می‌دهد. بنابراین، برداشتن زودهنگام کنه‌ها تأثیری در پیشگیری از انتقال بیماری ندارد. انتقال بیماری بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که کنه‌ها فعال‌تر هستند، یعنی در بهار و تابستان در مناطق معتدل یا در پاییز و زمستان در منطقه مدیترانه. مصرف محصولات لبنی غیرپاستوریزه از گوسفندان و بزهای آلوده منبع معمول شیوع TBE است.
ویروس در محل تلقیح تکثیر یافته، از طریق سیستم لنفاوی گسترش یافته و در نهایت از طریق آندوتلیوم مویرگی به سیستم عصبی مرکزی می‌رسد. دوره کمون معمولاً ۷-۱۰ روز است. بیشتر بیماران (دو سوم) نیش کنه را به یاد می‌آورند. سیر بالینی ممکن است تک‌فازی یا دو‌فازی باشد. دو‌فازی بودن نمایش شایع‌تری است که در تا ۷۵ درصد موارد دیده می‌شود:
- فاز اول با علائم شبه‌آنفولانزا شامل تب، خستگی، بی‌حالی، سردرد و میالژی مشخص می‌شود. این فاز معمولاً ۲-۷ روز طول می‌کشد و به دنبال آن یک هفته بدون علائم است.
- فاز دوم معمولاً با تظاهرات عصبی همراه است که از مننژیت خفیف تا انسفالیت شدید متغیر است.
دیگر تظاهرات بالینی شناخته شده شامل فلج شل حاد شبیه به پولیومیلیت یا فلج شبیه به سندرم گیلن باره است. کودکان معمولاً سیر خوش‌خیم‌تری از عفونت عصبی نسبت به بیماران مسن‌تر دارند.
یافته‌های آزمایشگاهی شامل لوکوپنی، ترومبوسیتوپنی و افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی است. یافته‌های تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) در بیماری نورواینواسیو TBE غیر‌اختصاصی هستند: ناهنجاری‌های سیگنالی در تالاموس، هسته کادیت و ساقه مغز. یافته‌های معمول مایع مغزی‌نخاعی (CSF) شامل پلئوسیتوز لنفوسیتی (معمولاً کمتر از ۱۰۰ سلول سفید [WBC] در میلی‌متر مکعب) و سطح پروتئین بالا است. تشخیص با حضور IgM اختصاصی ویروس در سرم یا CSF یا افزایش چهار برابری IgG اختصاصی ویروس در سرم‌های حاد و نقاهت تأیید می‌شود.
پیش‌آگهی برای بیماران با مننگوانسفالومیلیت ضعیف است و منجر به مرگ ۵-۷ روز پس از شروع علائم عصبی می‌شود. در کودکان، بیماری معمولاً به صورت مننژیت بدون ویژگی‌های انسفالیت بروز می‌کند و پیش‌آگهی بهتری نسبت به بزرگسالان دارد. عفونت زیرنوع خاور دور، نیش‌های متعدد کنه، سن بالا، شدت بیماری در مرحله حاد، عیار پایین آنتی‌بادی خنثی‌کننده اولیه و پاسخ IgM پایین اولیه در CSF با اشکال شدیدتر بیماری مرتبط است.
نرخ مرگ‌ومیر برای زیرنوع خاور دور، زیرنوع سیبری و زیرنوع اروپایی به ترتیب ۲۰%-۴۰%، ۲%-۳% و ۱%-۲% است. ایمنی پس از عفونت مادام‌العمر است؛ با این حال، سندرم پس‌ازانسفالیت که با اختلالات شناختی و روانپزشکی مزمن، اختلالات تعادل، دیسفازی و پارزی مشخص می‌شود، در تا ۴۰%-۶۰% بیماران، به‌ویژه با زیرنوع سیبری، رخ می‌دهد.
عفونت ویروس پاواسان (Powassan Virus Infection)
ویروس پاواسان (POWV) اولین بار در سال ۱۹۵۸ جدا شد. این ویروس به جنس فلوویروس تعلق دارد و به ویروس TBE مرتبط است. این ویروس عامل ایجاد انسفالیت در شرق کانادا و همچنین شمال مرکزی و شمال شرقی ایالات متحده است. ناقلین مسئول برای POWV شامل چهار گونه کنه هستند: Ixodes cookei, Ixodes marxi, Ixodes spinipalpis و Dermacentor andersoni. چندین پستاندار به عنوان ذخایر ویروس عمل می‌کنند. انتقال عفونت معمولاً از ژوئن تا سپتامبر اتفاق می‌افتد.
عفونت بدون علامت به نظر می‌رسد که شایع باشد. دوره کمون ۸-۳۴ روز است. برخلاف بیماران مبتلا به عفونت TBE، تعداد کمی از بیماران نیش کنه را به یاد می‌آورند. بیماران علامت‌دار با تب، سردرد، علائم غیر‌اختصاصی دستگاه تنفسی فوقانی و شکایات گوارشی مراجعه می‌کنند. اگر عفونت به مننگوانسفالیت پیشرفت کند، گیجی، تشنج و همی‌پلژی ممکن است بروز کند.
ی