سیاه‌سرفه (Pertussis)
سیاه‌سرفه، که به نام‌های سرفه خروسکی یا سرفه صدروزه نیز شناخته می‌شود، یک عفونت حاد دستگاه تنفسی است که توسط باکتری بوردتلا پرتوسیس (Bordetella pertussis) ایجاد می‌شود. بوردتلا گونه‌هایی از باسیل‌های گرم منفی، هوازی و پلی‌مورفیک هستند که به آهستگی رشد می‌کنند. بوردتلا پرتوسیس به‌عنوان یک پاتوژن تنفسی با قابلیت انتقال بالا شناخته می‌شود. این باکتری طیف وسیعی از توکسین‌ها تولید می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها توکسین پرتوسیس است که به‌عنوان چسبندگی برای اتصال باکتری به سلول‌های مژک‌دار تنفسی عمل کرده و باعث ایجاد لنفوسیتوز می‌شود. این خلاصه بر عفونت در کودکان و بزرگسالان تمرکز دارد. برای اطلاعات بیشتر درباره سیاه‌سرفه در نوزادان به منابع مربوطه مراجعه کنید.
سیاه‌سرفه می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد. در جمعیت‌هایی که واکسینه نشده‌اند، اوج سیاه‌سرفه در سنین پیش‌دبستانی مشاهده می‌شود. در جمعیت‌های واکسینه‌شده، اوج آن در نوزادان کمتر از یک سال است. بروز سیاه‌سرفه در کودکان و نوجوانان در حال افزایش است. نکته: واکسیناسیون اخیر علیه سیاه‌سرفه نباید مانع از در نظر گرفتن این تشخیص در بیمارانی با علائم سازگار شود.
بیماری پس از یک دوره نهفتگی ۷ تا ۱۰ روزه در ۳ مرحله رخ می‌دهد:
-
مرحله کاتارال (۱-۲ هفته): علائم شایع در این مرحله شامل سندرم غیر اختصاصی "سرماخوردگی معمولی" است که شامل بی‌حالی، عطسه، التهاب مخاط بینی، اشکریزش و سرفه خفیف می‌باشد. سرفه به تدریج در طول ۱-۲ هفته شدیدتر می‌شود.
-
مرحله پاروکسیسمال (۲-۴ هفته): علائم بالینی معمول شامل حملات سرفه اسپاسمودیک و تکراری است که اغلب با تلاش دم اجباری که صدای "هوپ" ایجاد می‌کند، دنبال می‌شود. این حملات سرفه بیشتر در شب رخ می‌دهند و به دلیل دشواری در دفع مخاط غلیظ هستند. شدت سرفه در ۱-۲ هفته اول مرحله پاروکسیسمال به اوج خود می‌رسد و پس از ۳ هفته به تدریج کاهش می‌یابد. در طول اسپاسم، ممکن است وریدهای گردن متسع شوند، حالت تهوع، سیانوز، بیرون‌زدگی زبان و بیرون‌زدگی چشم‌ها رخ دهد. حملات سرفه می‌تواند به طور خود به خود یا با تحریکات خارجی ایجاد شود. این حملات معمولاً با استفراغ پس از سرفه و خستگی همراه هستند. در این مرحله، نوزادان و کودکان خردسال معمولاً بسیار بیمار و مضطرب به نظر می‌رسند.
-
مرحله بهبودی (۱-۳ ماه): پس از مرحله پاروکسیسمال، مرحله بهبودی شروع می‌شود و شدت سرفه در طول ۱-۳ ماه آینده به کاهش خود ادامه می‌دهد (از این رو، نام "سرفه صدروزه").
تب نادر است؛ در صورت وجود، عفونت ثانویه باید در نظر گرفته شود. حوادث نورولوژیک مانند تشنج یا انسفالوپاتی ممکن است به دلیل هیپوکسی ناشی از حوادث پاروکسیسمال رخ دهند.
عوارض معمولاً در مرحله پاروکسیسمال اتفاق می‌افتند. این عوارض شامل آپنه، پنومونی و کاهش وزن در کودکان خردسال به دلیل مشکلات تغذیه‌ای و استفراغ پس از سرفه است. سایر عوارض شامل خونریزی زیر ملتحمه، هماتوم ساب‌دورال، خونریزی بینی، پنوموتوراکس، فتق شکمی و اینگوینال، پرولاپس رکتال، بی‌اختیاری ادرار، پتشیای تنه و صورت، شکستگی دنده، آنوریسم شریان کاروتید و سنکوپ سرفه هستند. بیشتر مرگ و میرهای ناشی از سیاه‌سرفه در نوزادان کمتر از ۶ ماه رخ می‌دهد و نرخ مرگ و میر ناشی از سیاه‌سرفه در این گروه سنی حدود ۱٪ تخمین زده می‌شود.
ده درصد از نوزادان به پنومونی بوردتلا پرتوسیس (ارتشاح دوطرفه پراکنده) مبتلا می‌شوند. پنومونی اولیه سیاه‌سرفه با لکوسیتوز بسیار بالا (>۶۰,۰۰۰ سلول در میکرولیتر) همراه است و در نتیجه میزان مرگ و میر در نوزادان جوان افزایش می‌یابد. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان، پنومونی معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی ثانویه، اغلب با ارگانیسم‌های کپسوله مانند استرپتوکوک پنومونیه یا هموفیلوس آنفلوآنزا است.