لیپودیستروفی‌های جزئی خانوادگی (Familial Partial Lipodystrophies یا FPLD) گروهی متنوع از اختلالات لیپودیستروفی مادرزادی هستند که دارای چندین فنوتیپ متمایز می‌باشند. شیوع جهانی تقریبی FPLD حدود 1.67 تا 2.84 مورد در هر یک میلیون نفر جمعیت تخمین زده شده است. لیپودیستروفی‌ها نادر هستند و تقریباً در 1.3 تا 4.7 مورد در هر یک میلیون نفر رخ می‌دهند. شش نوع متمایز FPLD (از FPLD1 تا FPLD6) وجود دارد، همچنین لیپودیستروفی‌های جزئی دیگری که با سندرم‌های ژنتیکی نادر مرتبط هستند.

سندرم دانگان (FPLD2)

شایع‌ترین نوع FPLD، سندرم دانگان (Dunnigan syndrome) است که بیش از 500 بیمار گزارش شده است. این سندرم با توزیع طبیعی چربی بدن در دوران کودکی و لیپواتروفی تدریجی و پیش‌رونده در اندام‌های فوقانی و تحتانی که از دوران بلوغ شروع می‌شود، شناخته می‌شود و ظاهری عضلانی به فرد می‌دهد. برخی بیماران ممکن است در ناحیه صورت، چانه و گردن چربی اضافی کسب کنند که منجر به ظاهری شبیه به سندرم کوشینگ می‌شود. به ندرت، چربی اضافی ممکن است در تنه و ناحیه فرج نیز تجمع یابد.

عوارض متابولیک

عوارض متابولیک ممکن است در مراحل بعدی زندگی رخ دهند که شامل دیابت ملیتوس، هیپرتری‌گلیسریدمیا، سطح پایین کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، و بیماری آترواسکلروتیک می‌باشند. این عوارض در زنان مبتلا به سندرم دانگان بیشتر از مردان مبتلا شایع است. کبد چرب و پانکراتیت حاد ناشی از هیپرتری‌گلیسریدمی شدید نیز ممکن است رخ دهد. آکانتوز نیگریکانس و بیماری پلی‌کیستیک تخمدان از یافته‌های نادر همراه هستند.

علت ژنتیکی

لیپواتروفی جزئی خانوادگی نوع دانگان به دلیل جهش میس‌سنز اتوزومال غالب در ژن LMNA رخ می‌دهد، که دو پروتئین اصلی به نام‌های لامین A و لامین C را کد می‌کند. لامین‌ها فیلامنت‌های میانی هستند که با پروتئین‌های غشای هسته تعامل دارند و اعتقاد بر این است که جهش‌هایی که عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهند منجر به لیپواتروفی ناشی از آپوپتوز زودرس آدیپوسیت‌ها می‌شوند.

فنوتیپ‌های دیگر FPLD

یک فنوتیپ کمتر شایع FPLD به دلیل جهش اتوزومال غالبی که در ژن گیرنده فعال‌کننده تکثیر پروکسی‌زوم گاما (PPARG) رخ می‌دهد (FPLD3) است. این ژن پروتئین PPARG را کد می‌کند که "تنظیم‌کننده اصلی" آدیپوژنز است و لیپوژنز را بدون ایجاد آدیپوسیت‌های بزرگتر بهبود می‌بخشد. همچنین تمایز چربی احشایی زیرجلدی را تقویت می‌کند. این جهش که در حدود 20 خانواده گزارش شده است، با فنوتیپ خفیف‌تری مرتبط است که شروع لیپودیستروفی در دهه دوم یا بعدتر از زندگی است. برخلاف بیماران با لیپودیستروفی نوع دانگان، رسوب چربی اضافی در نواحی مانند صورت، گردن، تنه و فرج رخ نمی‌دهد. به طور کلی، بیماران با جهش‌های PPARG نسبت به کسانی که جهش‌های LMNA دارند، اختلالات متابولیکی شدیدتری توسعه می‌دهند.

سندرم کبرلینگ (FPLD3)

بیماران سندرم کبرلینگ (Kobberling syndrome) به‌طور بالینی از دست دادن بافت چربی در ناحیه باسن و اندام‌ها را از دوران کودکی یا نوجوانی نشان می‌دهند، با تجمع چربی زیرجلدی و احشایی در ناحیه شکم. تجمع چربی ممکن است در صورت یا گردن نیز رخ دهد. بیماران با سندرم کبرلینگ ممکن است فشار خون، پارامترهای لیپیدی و مقاومت به انسولین (یعنی سطح قند خون بالا) افزایش یافته داشته باشند. آکانتوز نیگریکانس، آکروکوردون‌ها و هیرسوتیسم ممکن است به طور قابل توجهی در بیماران با سندرم کبرلینگ بیشتر از سندرم دانگان وجود داشته باشد. سندرم کبرلینگ ممکن است به علت جهش‌های پاتوژنیک متعدد دیگری غیر از PPARG یا LMNA باشد.

جهش‌های ژنتیکی دیگر

سایر جهش‌های ژنتیکی قابل توجه در واریانت‌های فنوتیپی FDLP شامل FPLD مربوط به PLIN1 (پرلیپین 1) یا FPLD4، FPLD مربوط به CIDEC (ایجاد کننده مرگ سلولی شبیه DFFA) یا FPLD5، FPLD مربوط به LIPE (لیپاز حساس به هورمون) یا FPLD6، و FPLD مربوط به CAV1 (کاوئولین 1) و FPLD مربوط به AKT2 (پروتئین کیناز B) هستند.

دیسپلازی ماندیبولوآکرال (MAD)

دیسپلازی ماندیبولوآکرال (Mandibuloacral Dysplasia یا MAD) نوع دیگری بسیار نادر از FPLP است که به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می‌رسد. این بیماری با لیپودیستروفی همراه با ناهنجاری‌های اسکلتی از جمله هیپوپلازی فک پایین و ترقوه مشخص می‌شود.