ماهی سنگی: گونه‌های مختلفی از ماهی‌های سمی متعلق به خانواده بزرگ Scorpaenidae (اسکورپائنی‌دائه) هستند. اعضای خانواده Scorpaenidae بر اساس دستگاه‌های سمی و میزان سمی بودن به سه گروه تقسیم می‌شوند: ماهی شیر (Pterois)، ماهی عقرب (Scorpaena)، و ماهی سنگی (Syanceja). گزیدگی‌های اعضای خانواده Scorpaenidae به ترتیب از ماهی شیر به ماهی عقرب و سپس به ماهی سنگی شدیدتر می‌شود. ماهی شیر معمولاً دارای خارهای بلند و نسبتاً باریک با کوچک‌ترین غدد سمی است و ضعیف‌ترین سم را تولید می‌کند. ماهی عقرب خارهای کوتاه‌تر اما محکم‌تر و غدد سمی بزرگ‌تری دارد و بنابراین می‌تواند نیش قوی‌تری وارد کند. ماهی سنگی دارای کوتاه‌ترین و قوی‌ترین خارها، بزرگ‌ترین غدد سمی است و می‌تواند دوز بسیار بزرگ‌تری از سم بسیار قوی‌تر را به قربانی وارد کند. هر خار با پوسته‌ای شل پوشیده شده است. در هنگام گزیدگی، این پوسته به سمت پایین خار فشرده می‌شود و باعث فشرده شدن غدد سمی واقع در پایه خارها می‌شود. سپس سم از طریق شیارهای موجود در خارها به داخل زخم منتقل می‌شود.

مشخصات ماهی سنگی

ماهی سنگی احتمالاً سمی‌ترین ماهی شناخته‌شده است. آنها در آب‌های کم‌عمق زندگی می‌کنند و به‌قدری در شکل و رنگ استتار می‌شوند که شبیه به سنگ به نظر می‌رسند. گاهی اوقات در شن و گل فرو می‌روند و برای ساعت‌ها بی‌حرکت باقی می‌مانند. ماهی سنگی تا ۵۰ سانتی‌متر (۱۸ اینچ) طول رشد می‌کند. آنها ۱۳ خار در پشت خود دارند که در صورت تحریک شدن ماهی، به حالت ایستاده درمی‌آیند. هر خار حاوی ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم سم است. ماهی سنگی در آب‌های گرمسیری منطقه هند-آرام زندگی می‌کند. در آب‌های اطراف ایالات متحده ماهی سنگی وجود ندارد.

سم ماهی سنگی

سم ماهی سنگی به عضلات سمی است و می‌تواند باعث فلج عضلات قلبی، غیرارادی و اسکلتی شود.

گزیدگی ماهی سنگی

گزیدگی ماهی سنگی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که شناگر بی‌خبر روی ماهی قدم می‌گذارد. درد شدید و تیز موضعی علامت غالب است و درد ممکن است به سراسر عضو آسیب‌دیده انتشار یابد. درد طاقت‌فرسا است و ممکن است به صورت موجی ظاهر شود. درد می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که فرد دچار هذیان یا بی‌هوشی شود و اگر هنوز در آب باشد، ممکن است غرق شود. در صورت عدم درمان، درد در ۱-۲ ساعت آینده بدتر می‌شود و معمولاً به مدت ۶-۱۲ ساعت ادامه دارد، اگرچه درد مزمن ممکن است هفته‌ها ادامه داشته باشد. فلج عضلات اطراف ممکن است عضو را بی‌حرکت کند، همان‌طور که درد نیز ممکن است این کار را انجام دهد. گاهی اوقات حرکات غیرارادی و تشنجی عضو دیده می‌شود. درد معمولاً به غدد لنفاوی گسترش می‌یابد. پس از آن، قرمزی، تورم و گرما ممکن است عضو آسیب‌دیده را درگیر کند. ناحیه زخم در ابتدا دچار ایسکمی و سپس سیانوز می‌شود. ممکن است وزیکول‌ها تشکیل شوند و پس از آن بافت مرده به همراه سلولیت اطراف ایجاد شود. زخم نکروتیک ممکن است ایجاد شود. شدت گزیدگی به اندازه ماهی، تعداد خارهای نفوذ کرده به پوست و عوامل دیگر مانند وزن بدن و سلامت قربانی بستگی دارد.

عوارض ناشی از گزیدگی ماهی سنگی

گزیدگی ماهی سنگی می‌تواند باعث نارسایی قلبی، افت فشار خون، سنکوپ، ادم ریوی و فلج عضلات قفسه سینه شود. برادیکاردی، ضربان نامنظم قلب یا ایست قلبی از دیس‌ریتمی‌های شایع هستند. هذیان، عدم هماهنگی، فلج و تشنج ممکن است رخ دهد. سم ماهی سنگی می‌تواند در مدت ۶-۸ ساعت یک انسان را بکشد.

عوارض دیررس

عوارض دیررس شامل پارستزی، عفونت ثانویه، زخم، تشکیل گرانولوما یا نقص‌های فیبری بافت نرم است.