زنبورهای عسل آفریقایی (Africanized honeybees) که معمولاً به عنوان "زنبورهای قاتل" شناخته می‌شوند، هیبریدی بین زنبورهای عسل آفریقایی وحشی و زنبورهای عسل اروپایی اهلی (European honeybees) هستند. زنبورهای آفریقایی از ۲۶ ملکه زنبور تنزانیایی به وجود آمدند که به‌طور تصادفی در جنوب برزیل آزاد شدند، جایی که آنها با زنبورهای اروپایی تلاقی داده می‌شدند تا گونه‌ای که بهتر با آب و هوای گرمسیری جنوب برزیل سازگار باشد، توسعه یابد. هنگامی که مشخص شد زنبورهای آفریقایی به‌ویژه دفاعی هستند، ملکه‌های آفریقایی وحشی به‌طور عمدی از رها شدن در طبیعت جلوگیری شد. با این حال، در سال ۱۹۵۷، ملکه‌ها به‌طور تصادفی آزاد شدند و از آن زمان با زنبورهای اروپایی آمیزش کرده و به‌طور متوسط هر سال بین ۳۳۰ تا ۵۰۰ کیلومتر به سمت شمال گسترش یافتند. در ایالات متحده، زنبورهای آفریقایی در سال ۱۹۹۰ برای اولین بار به جنوب تگزاس رسیدند. تا ژانویه ۲۰۰۹، این زنبورها در ایالت‌های کالیفرنیا، نوادا، آریزونا، نیومکزیکو، تگزاس، اوکلاهاما، آرکانزاس، لوئیزیانا، فلوریدا و یوتا یافت می‌شوند.
شباهت‌ها و تفاوت‌ها با زنبورهای اروپایی
زنبورهای آفریقایی شبیه به زنبورهای اروپایی اهلی هستند. آنها تقریباً به همان شکل به نظر می‌رسند و دارای همان زهر هستند. خطر مرتبط با زنبورهای آفریقایی این است که آنها واکنش دفاعی شدیدتری دارند. زنبورهای آفریقایی زنبورهای وحشی هستند که از حضور انسان یا حیوانات خوششان نمی‌آید و کندوهای خود را با تهاجم بیشتری نسبت به زنبورهای اهلی دفاع می‌کنند. در نتیجه، زنبورهای آفریقایی تهدیدها را از فواصل دورتر حس می‌کنند، با دلایل کمتری دفاعی می‌شوند و در تعداد بیشتری نیش می‌زنند. وقتی تحریک می‌شوند، تعداد زیادی از زنبورهای آفریقایی حمله کرده و یک فرد یا حیوان را تا صدها متر از کندو تعقیب می‌کنند (سه برابر فاصله زنبورهای اروپایی).
واکنش دفاعی و ترکیبات زهر
زنبورهای عسل آفریقایی به‌طور دفاعی نیش می‌زنند. نیش از شکم جدا می‌شود و زهر همچنان به زخم پمپاژ می‌شود در حالی که فرومون‌های هشدار آزاد می‌شوند تا زنبورهای دیگر را جذب کنند. ترکیبات اصلی زهر زنبور عسل شامل پپتیدهای ملیتین (melitin)، پپتید تخلیه‌کننده ماست‌سل (mast cell degranulating peptide)، آپامین (apamin) و آدولاپین (adolapin) است. ملیتین، یک پپتید با خاصیت قلیایی قوی، غشای سلولی را آسیب می‌زند و مسئول درد ناشی از نیش است. پپتید تخلیه‌کننده ماست‌سل باعث آزادسازی هیستامین و واکنش التهابی می‌شود. آپامین یک نوروتوکسین است که عمدتاً بر روی نخاع اثر می‌کند و آدولاپین فعالیت ضدالتهابی دارد. دو آنزیم اصلی فسفولیپاز A (phospholipase A) و هیالورونیداز (hyaluronidase) هستند. فسفولیپاز A و ملیتین به عنوان آلرژن‌های عمده زهر شناخته می‌شوند و مسئول بخش عمده‌ای از مرگ و میر حاد هستند.
دوز کشنده و اثرات نیش
دوز کشنده زهر زنبور عسل تقریباً ۱۵ نیش به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است، اما یک نیش در فرد حساس می‌تواند به دلیل آنافیلاکسی (anaphylaxis) کشنده باشد. بیشتر مرگ‌های مرتبط با نیش زنبور عسل به دلیل آنافیلاکسی است. با این حال، با توجه به تهاجم زنبورهای آفریقایی، قربانی معمولاً به‌طور متعدد نیش می‌خورد که منجر به افزایش مرگ و میر و بیماری ناشی از تزریق سیستمیک زهر و سمیت مستقیم زهر می‌شود. حدود ۵۰ نیش همزمان می‌تواند باعث تزریق سیستمیک زهر شود، در حالی که ۵۰۰ نیش می‌تواند به دلیل سمیت مستقیم منجر به مرگ شود. بیش از ۴۰۰ مورد مرگ ناشی از حملات زنبورهای آفریقایی ثبت شده است.
واکنش‌ها به نیش زنبور عسل
چهار واکنش ممکن پس از نیش زنبور عسل مشاهده شده است: واکنش‌های موضعی، واکنش‌های منطقه‌ای، آنافیلاکسی و به‌ندرت حساسیت نوع تأخیری. علاوه بر این، نیش‌های متعدد می‌توانند باعث تزریق سیستمیک زهر و مرگ از سمیت مستقیم زهر شوند.
-
واکنش‌های موضعی نیش شامل درد فوری، تورم و قرمزی در محل نیش است که معمولاً در عرض چند ساعت فروکش می‌کند.
-
واکنش‌های منطقه‌ای (واکنش‌های موضعی شدید) در برخی افراد رخ می‌دهد و با تورم گسترده که می‌تواند ۲ تا ۷ روز ادامه داشته باشد، همراه است. این واکنش‌ها آلرژیک نیستند.
-
واکنش‌های آنافیلاکتیک باعث کهیر منتشر، خارش، آنژیوادم، برونکواسپاسم، دیسترس تنفسی، افت فشار خون، از دست دادن هوشیاری و آریتمی قلبی می‌شوند. معمولاً در عرض ۱۰ دقیقه از نیش، علائم تهدیدکننده زندگی آنافیلاکتیک ظاهر می‌شوند.
-
حساسیت نوع تأخیری می‌تواند به صورت بیماری سرم، واسکولیت، نوریت، آنسفالیت، نفریت و نقص‌های انعقادی که روزها تا هفته‌ها پس از نیش رخ می‌دهد، ظاهر شود.
تزریق سیستمیک زهر از نیش‌های متعدد ممکن است باعث استفراغ، اسهال، ادم عمومی، دیسپنه، افت فشار خون، تاکی‌کاردی، انفارکتوس حاد میوکارد، فیبریلاسیون دهلیزی، فروپاشی قلب