استرپتوکوکوس پنومونیه (پنوموکوک)
استرپتوکوکوس پنومونیه (Streptococcus pneumoniae)، یک دیپلوی کوکسی هوازی گرم مثبت و دارای کپسول است که شایع‌ترین عامل پنومونی اکتسابی از جامعه (community-acquired pneumonia) در بزرگسالان می‌باشد. نود سروتیپ مختلف بر اساس تفاوت‌های آنتی‌ژنی در پلی‌ساکاریدهای کپسولی آن‌ها شناسایی شده‌اند.
کلونیزاسیون و انتقال
استرپتوکوکوس پنومونیه می‌تواند در دهان و حلق (oropharynx) ۵٪ تا ۱۰٪ از بزرگسالان سالم و تا ۴۰٪ تا ۶۰٪ از کودکان خردسال در مراکز نگهداری کودکان کلونیزه شود. بیماری تهاجمی (invasive disease) که با جداسازی S. pneumoniae از محل‌های استریل طبیعی مانند خون و مایع مغزی-نخاعی (cerebrospinal fluid [CSF]) تعریف می‌شود، در سراسر جهان با نرخ تقریبی ۱۵ نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر در سال رخ می‌دهد. با این حال، شیوع ده برابری بالاتری در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، بومیان آمریکایی و بومیان استرالیا مشاهده شده است. انتقال پنوموکوک ممکن است از فردی به فرد دیگر در موارد تماس گسترده و نزدیک، مانند اردوگاه‌های نظامی، زندان‌ها، پناهگاه‌ها، خانه‌های سالمندان و مراکز نگهداری کودکان رخ دهد. با این حال، جداسازی بیماران مبتلا به عفونت به‌طور معمول توصیه نمی‌شود.
عوامل خطر
مهم‌ترین عامل خطر برای بیماری تهاجمی پنوموکوکی، ناتوانی مادرزادی یا اکتسابی در ایجاد پاسخ آنتی‌بادی است. بیمارانی با آگاماگلوبولینمی مادرزادی، مولتیپل میلوما، لوسمی لنفوسیتی مزمن، لنفوم یا عفونت HIV در معرض خطر بالایی قرار دارند. افرادی که عملکرد نوتروفیل ناقص دارند، مانند افرادی که به اختلالات مصرف الکل، دیابت، سیروز کبدی، درمان مزمن با کورتیکواستروئیدها یا نقص عملکرد کلیه مبتلا هستند، نیز در معرض خطر بالایی قرار دارند. سپسیس شدید پنوموکوکی تهدید عمده‌ای برای بیمارانی است که به‌طور آناتومیکی (به دلیل جراحی برداشتی) یا عملکردی (به دلیل کم‌خونی داسی‌شکل) فاقد طحال هستند.
گروه‌های سنی و عوامل مستعد کننده
عفونت می‌تواند در تمام گروه‌های سنی مشاهده شود، اگرچه در نوزادان زیر ۲ سال و افراد مسن بالای ۶۵ سال شایع‌تر است. عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، آلرژی‌های همزمان و سیگار کشیدن ممکن است مکانیسم‌های دفاعی مژکی را مهار کنند و گسترش ارگانیسم از نازوفارنکس به گوش میانی، سینوس‌ها و ریه‌ها را تسهیل کنند، از جایی که انتشار هماتوژن به مغز، قلب، حفره صفاقی و سایر نقاط بدن ممکن است رخ دهد.
نشانه‌های بالینی پنومونی پنوموکوکی
پنومونی پنوموکوکی اغلب به‌صورت لرز شدید آغاز می‌شود. تب، سرفه با خلط، خستگی و درد قفسه سینه علائم شایعی هستند. تب ممکن است در بیماران مسن غایب باشد. معاینه ممکن است نشان‌دهنده کراکل‌ها در سمت مبتلا و علائم تراکم، مانند کدورت به هنگام دق و صداهای تنفسی لوله‌ای باشد. همچنین ممکن است علائم افیوژن پلورال حضور داشته باشند. هر سوفل قلبی جدید باید احتمال آندوکاردیت را مطرح کند. اوتیت مدیا، سینوزیت، مننژیت و آندوکاردیت از دیگر تظاهرات عفونت پنوموکوکی هستند.