سندرم حاد تنفسی شدید (SARS)

تعریف و علائم

سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) یک بیماری عفونی تنفسی است که با تب، تنگی نفس، سرفه و ذات‌الریه (پنومونی) همراه است. عامل ایجادکننده این بیماری، یک ویروس کرونای جدید به نام SARS-CoV است.

پیشینه شیوع

این بیماری در نوامبر ۲۰۰۲ از استان گوانگ‌دونگ در جنوب چین آغاز شد. چندین خوشه از موارد ابتلا شناسایی شد و بسیاری از موارد اولیه دارای ارتباطات اپیدمیولوژیک با بازار تجارت حیوانات زنده بودند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تا ۱۱ فوریه ۲۰۰۳ از ۳۰۵ مورد ابتلا در استان گوانگ‌دونگ مطلع شد که ۱۰۰ مورد آن‌ها در کارکنان بهداشتی و درمانی بودند و ۵ مورد مرگ گزارش شد.

شناسایی عامل بیماری

تلاش‌های هماهنگ از سوی شبکه‌ای از آزمایشگاه‌ها که توسط WHO هدایت می‌شد، منجر به شناسایی عامل بیماری به عنوان یک ویروس کرونای جدید شد. گونه‌های حیوانی مانند گربه‌های زباد، سگ‌های راکون، گورکن‌های چینی، خفاش‌های میوه‌خوار، مارها و خوک‌های وحشی نشان داده‌اند که می‌توانند حامل ویروس SARS-CoV باشند. پیشنهاد شده که SARS یک عفونت زئونوز (zoonotic infection) است؛ مطالعات سرواپیدمیولوژی از دست‌اندرکاران حیوانات بدون علامت در بازارهای استان گوانگ‌دونگ نشان داد که ۱۳ درصد از آن‌ها دارای آنتی‌بادی علیه SARS-CoV هستند.

انتقال بیماری

عفونت عمدتاً از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود، همان‌طور که در تماس نزدیک موارد با اعضای خانواده و کارکنان بهداشتی مشاهده شده است. روش‌های تولید آئروسل در بیمارستان‌ها مانند لوله‌گذاری (intubation)، برونکوسکوپی (bronchoscopy)، نبولیزاسیون و مکش، به گسترش بیمارستانی کمک کرده‌اند. سطوح آلوده (fomites) نیز ممکن است در انتقال نقش داشته باشند. اگرچه ویروس از نمونه‌های ادرار و مدفوع جدا شده است، نقش انتقال از طریق مدفوع-دهانی مشخص نیست.

دوره نهفتگی و انتقال

دوره نهفتگی (incubation period) به ۲ تا ۱۰ روز برآورد شده است. هیچ شواهدی از انتقال بیماری از بیماران بدون علامت یا از بیماران آلوده قبل از بروز علائم وجود ندارد. انتقال در بیماران به شدت بیمار، معمولاً در هفته دوم بیماری، به اوج خود می‌رسد و در روز دهم به حداکثر می‌رسد. این در تضاد با بیشتر بیماری‌های ویروسی تنفسی دیگر، به جز آبله، است که در آن‌ها انتقال در اوایل بیماری به اوج می‌رسد. هیچ گزارشی از انتقال بیماری بیش از ۱۰ روز پس از پایان تب وجود ندارد.

علائم و نشانه‌ها

SARS می‌تواند همه گروه‌های سنی را تحت تأثیر قرار دهد و کمی تمایل به زنان دارد. ممکن است یک بیماری پیش‌رونده شامل تب، دردهای عضلانی، سردرد و اسهال وجود داشته باشد. مرحله تنفسی ۲ تا ۷ روز پس از بیماری پیش‌رونده با سرفه خشک و تنگی نفس خفیف شروع می‌شود. طیف بیماری می‌تواند از یک نوع خفیف تا کاهش سریع و شدید تنفسی با هیپوکسی و علائم سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) متغیر باشد. در میان بیماران بستری، ۱۰ تا ۲۰ درصد نهایتاً نیاز به حمایت تهویه مکانیکی پیدا می‌کنند. یافته‌های معاینه فیزیکی ممکن است خفیف و نسبت به یافته‌های رادیوگرافی قفسه سینه (CXR) نامتناسب باشد. ممکن است بثورات پتشیال مشاهده شود. کاهش لنفوسیت‌های خون محیطی و ترومبوسیتوپنی شایع است. سطح آنزیم‌های کبدی، کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز سرم ممکن است افزایش یابد. ممکن است نشانه‌هایی از انعقاد منتشر داخل عروقی دیده شود. نارسایی حاد کلیه گزارش شده است.

عوامل پیش‌آگهی ضعیف

سن بالا، شرایط همراه مانند بیماری قلبی و دیابت، سطح بالای لاکتات دهیدروژناز (LDH) و شمارش نوتروفیل بالا در زمان پذیرش عوامل پیش‌آگهی ضعیف هستند. نرخ مرگ‌ومیر کلی حدود ۱۰ درصد است که می‌تواند در افراد بالای ۶۰ سال به بیش از ۵۰ درصد برسد. بیماری‌های مختلفی مانند بیماری ریوی محدودکننده، عملکرد غیرطبیعی هیپوتالاموس-هیپوفیز، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه در بازماندگان SARS گزارش شده است.

وضعیت فعلی و کووید-۱۹

از سال ۲۰۰۴ هیچ مورد شناخته شده‌ای از SARS وجود نداشته است، اما در سال ۲۰۱۲، WHO از ویروس کرونای انسانی جدیدی که مسئول موارد سندرم حاد تنفسی است، مطلع شد. این ویروس جدید به عنوان ویروس کرونای سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) تعیین شده است.

یک ویروس کرونای جدید شبیه به ذات‌الریه (ویروس کرونای سندرم حاد تنفسی شدید ۲ [SARS-CoV-2]) که منجر به شیوع در شهر ووهان، استان هوبئی، چین شد، در پایان دسامبر ۲۰۱۹ به WHO گزارش شد. در ۱۱ مارس ۲۰۲۰، WHO کووید-۱۹ را به عنوان یک پاندمی اعلام کرد.