سندرم ادراری-تناسلی یائسگی (genitourinary syndrome of menopause) که شامل آتروفی ولووواژینال (vulvovaginal atrophy)، آتروفی واژن (vaginal atrophy)، واژینیت آتروفیک (atrophic vaginitis) و آتروفی ادراری-تناسلی (urogenital atrophy) می‌شود، به کاهش سطح استروژن مرتبط است. بنابراین، این سندرم معمولاً زنان یائسه یا پس از یائسگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند در زنانی که پیش از یائسگی هستند و دارای سطح استروژن سیستمیک پایین به دلیل وضعیت پس از زایمان، شیردهی یا مصرف داروهای ضد استروژن (antiestrogenic drugs) هستند نیز رخ دهد. شیوع این سندرم در زنان پیش از یائسگی کمتر از ۳ درصد است و پس از سه سال از یائسگی به ۴۷ درصد افزایش می‌یابد. علائم این سندرم به ندرت خطرناک هستند، اما بر کیفیت زندگی بسیاری از بیماران تأثیر می‌گذارند.
نقش استروژن در دستگاه ادراری-تناسلی
استروژن بر دستگاه ادراری-تناسلی از جمله اپیتلیوم واژن، بافت‌های ولوار، مجرای ادرار و مثانه تأثیر می‌گذارد. در اپیتلیوم واژن، استروژن‌ها باعث افزایش محتوای کلاژن، موکوپلی‌ساکاریدهای اسیدی و اسید هیالورونیک می‌شوند که همگی به حفظ ضخامت بافت، انعطاف‌پذیری، چین‌های واژنی و ذخایر گلیکوژن کمک می‌کنند. این ذخایر گلیکوژن بستری برای لاکتوباسیل‌ها فراهم می‌آورد که به نوبه خود pH اسیدی واژن را حفظ می‌کنند و موجب می‌شوند فلور نرمال در دستگاه تناسلی حفظ شود و به عنوان مانعی در برابر عفونت‌های واژنی و ادراری عمل کند.
تغییرات هورمونی و اثرات آن بر بافت‌های ادراری-تناسلی
سطح استرادیول سرم در زنان پس از یائسگی به طور متوسط ۵ پیکوگرم بر میلی‌لیتر است، در حالی که در زنان پیش از یائسگی بین ۴۰ تا ۶۰۰ پیکوگرم بر میلی‌لیتر می‌باشد. این کاهش باعث تغییرات زیادی در بافت‌های ادراری-تناسلی می‌شود. اپیتلیوم واژن نازک شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. کانال واژن کوتاه شده و چین‌های خود را از دست می‌دهد. کاهش ذخایر گلیکوژن و کلونیزاسیون لاکتوباسیل‌ها موجب می‌شود محیط واژن کمتر اسیدی شده و pH آن بالاتر از ۵٫۰ شود. اپیتلیوم نازک واژن بیشتر در معرض آسیب از تروماهای کوچک قرار می‌گیرد و باعث می‌شود بافت همبند زیرین در معرض قرار گیرد و مستعد التهاب و عفونت شود.
علائم شایع
زنان اغلب ابتدا از کاهش لغزندگی واژن در هنگام مقاربت شکایت می‌کنند. سایر علائم شایع شامل دیسپارونی (درد در هنگام مقاربت)، خشکی واژن، سوزش یا تحریک می‌باشد. تحریک بافتی می‌تواند منجر به خونریزی ولوار یا واژنی شود.
عوارض در سیستم ادراری
اپیتلیوم مثانه و مجرای ادرار نیز می‌تواند بدون تأثیر استروژن دچار آتروفی شود که می‌تواند به عفونت‌های دستگاه ادراری، دیسوریا (سوزش ادرار)، افزایش دفعات ادرار و به ندرت هماچوری (وجود خون در ادرار) منجر شود.
عوامل خطر و مدیریت
یائسگی اصلی‌ترین علت کاهش سطح استروژن و عامل خطر اصلی برای آتروفی واژن است. سایر علل کاهش سطح استروژن شامل اوفورکتومی دوطرفه (برداشتن تخمدان‌ها)، نارسایی زودرس تخمدان، داروهای ضد استروژن و هیپو استروژنیسم ناشی از پس از زایمان یا شیردهی می‌باشد. سیگار کشیدن نیز یک عامل خطر دیگر است زیرا باعث کمبود نسبی استروژن و کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. فعالیت جنسی منظم می‌تواند علائم آتروفی را بهبود بخشد زیرا باعث افزایش خون‌رسانی و انعطاف‌پذیری بافت‌ها می‌شود. علائم به طور کلی با گذشت زمان بدتر می‌شوند، حتی اگر سطح استروژن ثابت بماند.