حساسیت نوری ناشی از دارو

حساسیت نوری ناشی از دارو به دو نوع واکنش تقسیم می‌شود: فتوتوکسیک (Phototoxic) و فتوآلرژیک (Photoallergic).

فتوتوکسیک ناشی از دارو

فتوتوکسیک ناشی از دارو باعث ایجاد راشی شبیه به آفتاب‌سوختگی می‌شود. تصور می‌شود که این راش ناشی از دارویی سیستمیک است که در عروق خونی سطحی پوستی جریان دارد و نور فرابنفش (UVL) را جذب کرده و رادیکال‌های آزاد و گونه‌های اکسیژن فعال را آزاد می‌کند که باعث آسیب یا "سوختگی" پوست در نواحی‌ای می‌شود که در معرض منبع UV قرار گرفته‌اند. تمامی داروهایی که چنین واکنشی ایجاد می‌کنند، تابش UV و/یا نور مرئی را جذب می‌کنند. اثرات این واکنش به دوز دارو و مقدار UVL که فرد در معرض آن قرار می‌گیرد وابسته است.

به‌طور کلی، بیماران مبتلا به واکنش دارویی فتوتوکسیک از سوزش شکایت دارند.

سه نوع واکنش بالینی می‌تواند رخ دهد:

• فوری / خفیف: شروع فوری اریتم (Erythema) تقریباً 30 دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض UVL. این واکنش با سوزش و خارش همراه است اما ادم (Edema) کمی دارد. معمولاً 1-2 روز پس از قطع قرار گرفتن در معرض UVL ادامه می‌یابد.
• فوری / کهیر: شروع فوری کهیرهای گذرا همراه با سوزش. این واکنش می‌تواند با نور اتاق (غیر UVL) رخ دهد و پس از قطع نور به سرعت برطرف می‌شود.
• تاخیری / شدید: شروع 8-24 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض UVL. این واکنش با اریتم تیره، ادم و هایپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) همراه است. در واکنش‌های شدید، ممکن است تاول‌زدگی رخ دهد. معمولاً 2-4 روز پس از قطع قرار گرفتن در معرض UVL ادامه می‌یابد، اما در برخی موارد ممکن است ماه‌ها ادامه یابد.

واکنش‌های دارویی فتوتوکسیک قابل پیش‌بینی و وابسته به دوز هستند به این معنا که تمام بیمارانی که به اندازه کافی دارو و UV در معرض قرار می‌گیرند دچار فتوتوکسیک می‌شوند. برخی از شایع‌ترین داروها شامل موارد زیر هستند: ضد آریتمی‌ها (آمیودارون، کینیدین)، ضد قارچ‌ها (وریکونازول)، دیورتیک‌ها (فوروزماید، تیازیدها)، NSAIDs (نابومتون، ناپروکسن، پیروکسیکام)، فنوتیازین‌ها (کلرپرومازین، پروکلرپرازین)، پسورالن‌ها (5-متوکسی‌پسورالن، 8-متوکسی‌پسورالن)، کینولون‌ها (سیپروفلوکساسین، لومفلوکساسین، نالیدیکسیک اسید، اسپارفلوکساسین)، تتراسایکلین‌ها (دوکسی‌سایکلین، دمکلوکلیسایکلین)، وموارفنیب، گل راعی و قیر موضعی.

فتوآلرژیک ناشی از دارو

واکنش‌های فتوآلرژیک ناشی از دارو واکنش‌های آلرژیک ناشی از تغییرات دارو به واسطه UVL هستند. این واکنش‌ها وابسته به دوز نیستند و در تمام بیماران رخ نمی‌دهند. بیماران معمولاً از خارش به‌جای سوزش شکایت دارند و علائم آن‌ها به‌طور مزمن ادامه دارد. داروهای شایع شامل موارد زیر هستند: ضد آفتاب‌ها (اکسی‌بنزون [بنزوفنون‌ها، سینامات-3])، عطرها (مشک آمبرت، روغن صندل)، عوامل ضد میکروبی موضعی (کلرهگزیدین، فنتیکلر، هگزاکلروفن)، NSAIDs (دیکلوفناک، کتوپروفن، پیروکسیکام، سلکوکسیب)، فنوتیازین‌ها (کلرپرومازین، پرومتازین)، ضد آریتمی‌ها (کینیدین)، ضد قارچ‌ها (گریزئوفولوین)، ضد مالاریاها (کینین)، کینولون‌ها (انوکساسین، لومفلوکساسین)، سولفونیل‌اوره‌ها (گلیپیزید) و سولفونامیدها.

واکنش‌های فتوآلرژیک ناشی از دارو به صورت پاپول‌ها و پلاک‌های قرمز، پوسته‌پوسته و خارش‌دار (اگزمایی) در نواحی تحت تابش نور (پیشانی، نواحی مایلار، کناره‌های گردن و پشت دست‌ها) ظاهر می‌شوند. این بثورات اغلب خارش‌دار هستند و شبیه درماتیت آتوپیک مزمن با توزیع نوری به نظر می‌رسند.