تیفوس اپیدمیک (Epidemic typhus) یا تیفوس ناشی از شپش (louse-borne typhus) ناشی از عفونت با باکتری Rickettsia prowazekii است که توسط شپش بدن که در لباس‌ها زندگی می‌کند و در شرایط بهداشتی ضعیف یافت می‌شود، به انسان منتقل می‌شود. شرایط جنگ، قحطی، تراکم بیش از حد و هوای سرد به تکثیر این ناقل شپش کمک می‌کنند. تغییرات نادر لباس و استحمام کم از عوامل تکثیر شپش به شمار می‌آیند. قرار گرفتن در معرض هوای آلوده ممکن است در محیط‌های داخلی که تراکم بالایی از مدفوع شپش به صورت آئروسل درآمده است، رخ دهد.
علائم و نشانه‌ها
پس از یک دوره نهفتگی ۷ روزه، شروع ناگهانی بیماری با سردرد شدید و تب مشخص می‌شود. لرز، دردهای عضلانی (myalgias) و افتادگی بدن (prostration) شایع هستند و ممکن است سرفه خشک نیز وجود داشته باشد. تب به طور مداوم به ۳۹ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲.۲ تا ۱۰۴ درجه فارنهایت) می‌رسد. پس از ۴ تا ۵ روز از شروع بیماری، معمولاً بثورات ماکولار، پاپولار و/یا پتشی (petechial rash) ظاهر می‌شوند. مننژیت (meningismus) به ندرت گزارش شده است. درگیری سیستم عصبی مرکزی ممکن است شامل سردرگمی، هذیان، کما، میلیت عرضی (transverse myelitis) و فلج اعصاب جمجمه‌ای باشد. وزوز گوش (tinnitus) و ناشنوایی گزارش شده‌اند. بزرگی طحال (splenomegaly) شایع است. نارسایی کلیه (renal insufficiency)، پنومونی، گانگرن، میوکاردیت و نارسایی چند ارگان ممکن است ظاهر شوند. بهبودی کامل ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
بیماری Brill-Zinsser
تیفوس اپیدمیک ممکن است سال‌ها بعد در بیمارانی که قبلاً آلوده شده‌اند به عنوان بیماری Brill-Zinsser عود کند، که شکل خفیف‌تری از بیماری اولیه است اما می‌تواند به عفونت ناقل (شپش) منجر شود و اپیدمی‌ای که قبلاً فروکش کرده بود را بازتولید کند.
مخزن حیوانی
در ایالات متحده، مخزن حیوانی R. prowazekii در سنجاب پرنده جنوبی وجود دارد که در شرق ایالات متحده و تا غرب به اندازه غرب میانه (از مینه‌سوتا تا شرق تگزاس) گزارش شده است. حداقل ۱۵ مورد انسانی به‌طور سرولوژیک تشخیص داده شده‌اند. اکثر موارد در ایالات متحده با تماس مستقیم یا غیرمستقیم با سنجاب‌های پرنده در ارتباط بودند و در ماه‌های سردتر (نوامبر تا مارس) ظاهر شدند.
شیوع جغرافیایی و عوامل خطر
این بیماری همچنین در نواحی روستایی ارتفاعات مرکزی و جنوب آمریکا، آفریقا (به‌ویژه اتیوپی و بوروندی) و جنوب آسیا مشاهده می‌شود. نتایج ضعیف با وضعیت تغذیه‌ای نامناسب و سن بالا مرتبط است. نرخ مرگ و میر به‌طور کلی ۲۰٪ است، اما در جمعیت‌های آسیب‌پذیر (مثلاً سالمندان) ممکن است تا ۵۰٪ باشد.