بیماری سرم (Serum Sickness) یک نوع بیماری ایمنی کمپلکس نوع ۳ است که در نتیجه تماس با سرم‌های درمانی هترولوگ (کلاسیکاً غیرانسانی) یا پروتئین‌های درمانی کیمریک ایجاد می‌شود. این واکنش به ندرت پس از انتقال خون نیز مشاهده می‌شود. بیماری سرم معمولاً ۷ تا ۲۱ روز پس از تماس با پروتئین‌ها یا مواد شیمیایی خارجی رخ می‌دهد. عوامل تحریک کننده شامل آنتی‌توکسین‌های میکروبی و سموم، ایمونومدولاتورها، واکسن‌ها، نیش حشرات، پروتئین‌های فیبرینولیتیک درمانی و ایمونوتراپی آلرژی هستند.
آنتی‌ژن‌ها باعث تولید آنتی‌بادی می‌شوند و در نتیجه، کمپلکس‌های آنتی‌ژن-آنتی‌بادی در مویرگ‌های پسین رسوب می‌کنند. فعال‌سازی مکمل متعاقب آن، آمین‌های وازواکتیو و سایتوکاین‌ها را آزاد می‌کند و منجر به علائم و نشانه‌هایی می‌شود که شامل کهیر (که اغلب در محل تزریق اولین بار دیده می‌شود)، تب، میالژی (درد عضلانی)، آرترالژی (درد مفاصل)، آرتریت و لنفادنوپاتی (بزرگی غدد لنفاوی) است.
عوامل خطر برای توسعه بیماری سرم شامل دوز بالاتر دارو، آماده‌سازی‌های خاص، تماس مکرر، سن بالاتر، کریوگلوبولینمی یا هیپرگاماگلوبولینمی و برنامه دوز متناوب هستند. کودکان کمتر از بزرگسالان به واکنش بیماری سرم دچار می‌شوند؛ با این حال، این بیماری در تشخیص افتراقی نوجوانان مبتلا به آرتریت جایگاه بالایی دارد.
این بیماری معمولاً خودمحدود کننده است و کمتر از یک هفته طول می‌کشد. بیماران ممکن است از علائم دستگاه گوارش مانند تهوع، استفراغ، اسهال و ملنا نیز شکایت کنند. عوارض کلیوی (گلومرولونفریت)، قلبی (کاردیت) و عصبی (سندرم گیلن باره، نوریت محیطی) به ندرت رخ می‌دهد. در افرادی که قبلاً حساس شده‌اند، می‌توان به آغاز سریع‌تر علائم که ۱ تا ۳ روز پس از تماس با آنتی‌ژن رخ می‌دهد، اشاره کرد.
موضوع مرتبط: واکنش شبه بیماری سرم (Serum sickness-like reaction)