مایکوباکتریوم اویوم و اینتراسلولاره (MAI)

مایکوباکتریوم اویوم و اینتراسلولاره (Mycobacterium avium and intracellulare) یک کمپلکس مایکوباکتریوم غیرمعمول و اسید‌مقاوم است که به طور گسترده در محیط وجود دارد. شایع‌ترین محل ابتلا به این عفونت، دستگاه تنفسی است که معمولاً بدون علامت است. بیشتر بیمارانی که به بیماری بالینی مبتلا می‌شوند، دارای نقص سیستم ایمنی هستند، به‌ویژه افراد مبتلا به بیماری HIV، اگرچه بیماران پیوندی، لوسمی و لنفوم نیز ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند. عفونت MAI به صورت بالینی در ۱۸٪ تا ۲۷٪ بیماران مبتلا به ایدز رخ می‌دهد و در نتایج کالبدشکافی، درصد بیشتری مشاهده می‌شود.

منابع و انتقال

MAI را می‌توان از منابع محیطی متعددی مانند خاک و آب جداسازی کرد. انتقال این پاتوژن معمولاً از طریق استنشاق یا بلع ارگانیسم (برای بیماری ریوی از طریق استنشاق) صورت می‌گیرد. با استفاده از تحلیل اسید نوکلئیک، آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی اکنون قادر به شناسایی گونه‌های خاص (M. avium یا M. intracellulare) عامل عفونت به‌صورت روتین هستند. برخی سرووارها به نظر می‌رسد که بیشتر از سایرین ویروژنس (virulent) باشند.

اپیدمیولوژی

در ایالات متحده، بیشتر موارد عفونت ریوی MAI در زنان رخ می‌دهد. میانگین سن تشخیص ۶۰ سال است. بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) یا افرادی که دچار نقص ایمنی هستند، در معرض خطر بیشتری برای این عفونت قرار دارند.

علائم و پیشرفت بیماری

دوره نهفته بیماری مشخص نیست، اما در بسیاری از موارد، علائم به‌آرامی طی ماه‌ها یا سال‌ها قبل از تشخیص پیشرفت می‌کنند. تظاهر بیماری ریوی MAI متغیر است. در یک سوی طیف، زنان سفیدپوست مسن و لاغر هستند که با "سندرم لیدی ویندرمیر" ظاهر می‌شوند. این بیماران ممکن است سابقه قبلی بیماری ریوی نداشته باشند. آنها با سرفه مولد که معمولاً طولانی‌مدت است (ماه‌ها وجود داشته) مراجعه می‌کنند. ممکن است از خستگی شکایت کنند. تب و هموپتیزی (hemoptysis) شایع نیستند. در عکس قفسه سینه ممکن است الگوی ندولار-برونشکتازی یا بیماری فیبروکاویتاری (cavities در حدود ۲۵٪ مواقع حضور دارند) مشاهده شود. کدورت‌های درختی-در-جوانه (tree-in-bud opacities) نیز به‌طور معمول دیده می‌شوند.

در سوی دیگر طیف، بیمارانی هستند که معمولاً سابقه سیگار کشیدن یا بیماری ریوی دیگری دارند و با علائم شدیدتری ظاهر می‌شوند. درگیری ریوی در این بیماران گسترده‌تر است و نرخ بالایی از ضایعات کاویتی (cavitary) ریه وجود دارد. بسیاری از بیماران بیماری ریوی دوطرفه خواهند داشت. عفونت MAI در این جمعیت ممکن است با تب و کاهش وزن نیز همراه باشد.

انواع بالینی عفونت

عفونت MAI ممکن است به صورت یک ندول ریوی منفرد ظاهر شود و ممکن است برای تشخیص نیاز به بیوپسی باشد. همچنین، MAI با پنومونیت حساسیتی در بیماران استفاده‌کننده از جکوزی‌های آب گرم نیز مرتبط بوده است. این بیماران با سرفه خشک و تنگی نفس مراجعه می‌کنند. برخی تب دارند. تصویربرداری قفسه سینه مشخص نیست. شایع‌ترین یافته در یک سری از رادیوگرافی قفسه سینه، نفوذهای ندولار یا بینابینی منتشر بود.

تشخیص و درمان

کشت ارگانیسم از خلط به معنای ایجاد عفونت توسط آن نیست، زیرا کلونیزاسیون با MAI به خوبی توصیف شده است. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به سیستیک فیبروزیس نرخ بالایی از کلونیزاسیون با مایکوباکتریوم‌های غیرسل دارند. ترکیبی از علائم، رادیوگرافی و کشت برای تشخیص لازم است. علاوه بر این، همه بیماران مبتلا به بیماری ریوی MAI نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی ندارند. مشاوره با یک متخصص بیماری‌های عفونی یا پزشکی ریوی قبل از شروع درمان برای بیماری ریوی MAI اغلب مفید است.

بیماری‌های دیگر ناشی از MAI

علاوه بر عفونت ریوی، عفونت MAI می‌تواند منجر به بیماری منتشر (اغلب در بیماران مبتلا به ایدز)، لنفادنیت گردنی، تنوسینوویت (tenosynovitis) و عفونت پوستی شود.

سه شکل بالینی عفونت:

1. تلقيح اولیه پس از تروما (که نادر است و معمولاً در افراد دارای سیستم ایمنی سالم دیده می‌شود) – بیشتر موارد در کودکان ۲ تا ۱۰ سال دیده شده و به بیماری سیستمیک پیشرفت نمی‌کنند.
2. بیماری سیستمیک منتشر (DMAI) – بیشتر در بیماران دارای نقص ایمنی دیده می‌شود و معمولاً ریه‌ها، غدد لنفاوی، کبد، طحال، مغز استخوان و پوست را درگیر می‌کند. بیمار ممکن است تب، علائم ریوی، لنفادنوپاتی، هپاتواسپلنومگالی، کاهش وزن و خستگی داشته باشد. DMAI درمان نشده با افزایش مرگ و میر همراه است.
3. آدنیت گردنی در کودکان (میانگین سنی ۳ سال) – عمدتاً توسط MAI ایجاد می‌شود، دارای سیر آهسته بوده و تخریب موضعی ایجاد می‌کند اما به ندرت منتشر می‌شود.

با استفاده از داروهای ضدویروسی و آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه، بروز عفونت DMAI کاهش یافته است.