جذام (Hansen Disease)
جذام، که به نام بیماری هانسن نیز شناخته می‌شود، یک عفونت مزمن است که توسط مایکوباکتریوم لپره (Hansen's bacillus)، یک مایکوباکتریوم مقاوم به اسید ایجاد می‌شود. جذام به عنوان یک بیماری نادیده‌گرفته شده گرمسیری (NTD) شناخته می‌شود و همچنان در حدود 120 کشور در سراسر جهان گزارش می‌شود، با بیش از 200,000 مورد گزارش سالانه. برزیل، هند و اندونزی بیشترین تعداد موارد جدید (بیش از 10,000 در سال) را گزارش می‌دهند، و به دنبال آنها 13 کشور از جمله بنگلادش، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، ماداگاسکار، موزامبیک، میانمار، نپال، نیجریه، فیلیپین، سومالی، سودان جنوبی، سریلانکا و تانزانیا به طور جمعی 1000-10,000 مورد سالانه گزارش می‌دهند. موارد جذام در گردشگران یا مسافران برگشتی بسیار نادر است. موارد پراکنده در جنوب ایالات متحده، اسپانیا و پرتغال گزارش شده است.
انتقال و مخازن
جذام از طریق انتقال انسان به انسان گسترش می‌یابد، اما برای ابتلا به عفونت، نیاز به تماس نزدیک و طولانی‌مدت (چند ماه تا چند سال) با فرد مبتلا است. آرمادیلوها نیز به عنوان مخزن شناخته می‌شوند. بر اساس مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، در جنوب ایالات متحده، برخی از آرمادیلوها به طور طبیعی با مایکوباکتریوم لپره آلوده هستند. تماس مستقیم با آرمادیلوها به عنوان یک عامل خطر برای توسعه جذام در نظر گرفته می‌شود، اما این خطر بسیار کم است؛ 225 مورد جدید در ایالات متحده در سال 2023 گزارش شده است، عمدتاً در آرکانزاس، کالیفرنیا، فلوریدا، هاوایی، لوئیزیانا، نیویورک و تگزاس.
دوره نهفتگی و ویژگی‌های بالینی
دوره نهفتگی متوسط برای مایکوباکتریوم لپره حدود 5 سال است و می‌تواند از 2 سال تا بیش از 30 سال متغیر باشد. این باکتری تمایل به قسمت‌های خنک‌تر بدن دارد، از جمله پوست، اعصاب محیطی، دستگاه تنفسی فوقانی، محفظه‌های قدامی چشم و بیضه‌ها.
طبقه‌بندی جذام
برای تسهیل درمان، سازمان جهانی بهداشت (WHO) جذام را به دو نوع طبقه‌بندی می‌کند: پائوباسیلاری (PB) و مولتی‌باسیلاری (MB).
- موارد PB شامل 1 تا 5 ضایعه پوستی بدون حضور ثابت باسیل‌ها در اسمیر پوستی است.
- موارد MB شامل بیش از 5 ضایعه پوستی یا درگیری عصبی با یا بدون ضایعات پوستی است. حضور ثابت باسیل‌ها در اسمیر پوستی شکاف‌دار، بدون توجه به تعداد ضایعات پوستی، نیز به عنوان جذام MB در نظر گرفته می‌شود.
طبقه‌بندی ریدلی و جاپلینگ
طبقه‌بندی ریدلی و جاپلینگ نیز در عمل بالینی به کار می‌رود. ریدلی و جاپلینگ موارد جذام را بر اساس ویژگی‌های بالینی، باکتریولوژیک، ایمنی‌شناسی و بافت‌شناسی به 5 نوع بیماری تقسیم کردند:
- جذام توبرکلوئید (TT)
- جذام مرزی توبرکلوئید (BT)
- جذام مرزی میانه (BB)
- جذام مرزی لپروماتوز (BL)
- جذام لپروماتوز (LL)
این نوع بیماری‌ها طیفی از فعالیت ایمنی‌شناسی را نشان می‌دهند، با TT نشان‌دهنده ایمنی‌سلولی قوی و LL نشان‌دهنده پاسخ ایمنی ضعیف به مایکوباکتریوم لپره، با 3 مرحله پاسخ ایمنی میانی. بیماران با LL بیشترین قابلیت سرایت را دارند. LL با درگیری گسترده پوستی، مخاطی و عصبی مرتبط است. جذام هیستوئید یک نوع بسیار نادر از LL است که با پاپول‌ها و ندول‌ها ظاهر می‌شود.
نوروپاتی محیطی و واکنش‌های ایمنی
نوروپاتی محیطی ممکن است در سراسر طیف قبل، در طول و بعد از درمان رخ دهد. فیبرهای عصبی کوچک که حس لمس دقیق، دما و درد را منتقل می‌کنند، بیشترین آسیب را می‌بینند. درگیری عصبی حرکتی می‌تواند منجر به ضعف عضلانی و ناتوانی شود. ناپایداری ایمنی (واکنش‌های ارتقا یا کاهش)، تب، آرترالجیا، درد عصبی، یووئیت و اورکیت ممکن است رخ دهند. نمایش بالینی انواع مختلف جذام به طور کلی به پاسخ میزبان به باسیل‌ها بستگی دارد تا آسیب مستقیم از تهاجم باسیل‌ها.
واکنش‌های لپرا
واکنش لپرا نوع 1 و اریتما نودوزوم لپروزوم (واکنش لپرا نوع 2) دو نوع حالت واکنشی هستند که در طول تغییر واکنش ایمنی بیمار دیده می‌شوند. آنها می‌توانند قبل، در طول یا بعد از درمان رخ دهند. پدیده لوچیو یک واکنش نادر است که در بیماران با جذام MB به دلیل تهاجم اندوتلیال مایکوباکتریوم لپره دیده می‌شود.
مایکوباکتریوم لپروماتوزیس
مایکوباکتریوم لپروماتوزیس یک مایکوباکتریوم تازه شناسایی‌شده است که گزارش شده است باعث جذام، پدیده لوچیو و اریتما نودوزوم لپروزوم می‌شود.