سرمازدگی (Frostbite) به آسیب شدید ناشی از سرما به پوست، بافت نرم و گاهی ساختارهای عمیق‌تر اشاره دارد. این آسیب معمولاً در افراد زیر بیشتر دیده می‌شود:
- کودکان
- افراد مسن
- افراد دارای اختلالات روانی
- افراد دارای سوءمصرف مواد
- ورزشکاران مسافت‌های طولانی و فضای باز در مناطق سردسیر
- افراد بی‌خانمان بدون دسترسی به سرپناه یا پوشاک مناسب فصل
نواحی آسیب‌پذیر:
نواحی در معرض مانند انتهای اندام‌ها (دست‌ها و پاها)، گردن، چانه، گونه‌ها، بینی و گوش‌ها معمولاً بیشتر آسیب می‌بینند.
- مدت زمان قرارگیری در معرض سرما از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر است.
- حتی تماس لحظه‌ای با فلز سرد نیز می‌تواند منجر به سرمازدگی شود.
- در دمای زیر -2°C (28.4°F):
- سوخت‌وساز سلولی متوقف می‌شود.
- پروتئین‌ها و آنزیم‌ها تخریب می‌شوند.
- بلورهای یخ در فضای خارج سلولی تشکیل شده و به بافت آسیب زده و مرگ سلولی ایجاد می‌کنند.
مراحل آسیب ناشی از سرما:
- Frostnip (اولین نشانه):
- درد و رنگ‌پریدگی (pallor) در ناحیه آسیب‌دیده
- به‌دنبال آن، بی‌حسی (numbness) ایجاد می‌شود.
- با ادامه قرارگیری در معرض سرما، بی‌حسی کامل رخ می‌دهد.
- سرمازدگی سطحی و عمیق:
- در موارد سطحی: پوست نرم باقی می‌ماند و فشار دادن آن رد انگشت (thumbprint) باقی می‌گذارد.
- در موارد عمیق‌تر:
- پوست سفت و سخت است.
- ساختارهای عمیق‌تر مانند ماهیچه، اعصاب، و استخوان ممکن است آسیب ببینند.
شدت آسیب و پیامدها:
- شدت آسیب با مدت زمان قرارگیری در معرض سرما و پایین‌ترین دمای تجربه‌شده مرتبط است.
- درد و خارش مرتبط با سرمازدگی می‌تواند به ترتیب تا 8 هفته و 6 ماه ادامه یابد.
- حساسیت به سرما ممکن است در نواحی آسیب‌دیده باقی بماند.
- ممکن است آرتریت مفاصل انتهایی (acral joints) نیز ایجاد شود.
عوامل مستعدکننده:
- بیماری‌های عروقی (مانند بیماری عروق محیطی)
- دیابت
- مصرف بتابلوکرها
- نوروپاتی محیطی (Peripheral neuropathy)
- پدیده رینود (Raynaud phenomenon)
- قرارگیری طولانی‌مدت در معرض سرما یا باد شدید
- پوشاک محدودکننده
- مصرف الکل
- سابقه قبلی آسیب ناشی از سرما
- ورزشکارانی که در ارتفاعات بالا تمرین می‌کنند به دلیل ترکیب قرارگیری در معرض سرما و کمبود اکسیژن محیطی بیشتر در معرض خطر هستند.
ملاحظات کودکان:
- کودکان به دلیل نسبت بالای سطح به جرم بدن در مقایسه با بزرگسالان، در معرض خطر بیشتری برای سرمازدگی قرار دارند.
- کودکان کوچکتر ممکن است در ابتدای علائم، ناتوانی در گزارش علائم داشته باشند.