اکینوکوکوزیس یا بیماری هیداتید

مقدمه: اکینوکوکوزیس (Echinococcosis) یا بیماری هیداتید (Hydatid disease) یک عفونت انگلی (کرم نواری) زئونوز است که توسط مرحله لاروی (متاسستود - metacestode) گونه‌های مختلف جنس اکینوکوکوس (Echinococcus)، عمدتاً اکینوکوکوس گرانولوسوس (Echinococcus granulosus) (گونه شمالی آن اکنون به عنوان اکینوکوکوس کانادنسیس - Echinococcus canadensis شناخته می‌شود) و اکینوکوکوس مولتی‌لوکولاریس (Echinococcus multilocularis) ایجاد می‌شود. هر یک از این گونه‌ها به یک تظاهر بالینی متفاوت منجر می‌شوند: اکینوکوکوزیس کیستیک (CE - Cystic Echinococcosis) و اکینوکوکوزیس آلوئولار (AE - Alveolar Echinococcosis) به ترتیب. گونه‌های دیگری مانند اکینوکوکوس اورتلیپی (Echinococcus ortleppi)، اکینوکوکوس وگلی (Echinococcus vogeli)، و اکینوکوکوس الیگارثروس (Echinococcus oligarthrus) به ندرت در انسان یافت می‌شوند و در این بخش مورد بحث قرار نمی‌گیرند.

اکینوکوکوزیس کیستیک (CE): CE شایع‌ترین علت بیماری هیداتید است؛ این بیماری شامل میزبان نهایی (سگ) و حیوانات گیاه‌خوار واسط (گوسفند، گاو) می‌شود. انسان‌ها ممکن است به‌طور تصادفی از طریق بلعیدن غذا یا آب آلوده به تخم‌ها یا از تماس با پشم سگ آلوده، مبتلا شوند. CE منجر به ضایعات کیستیک کبدی (70%) و/یا ریوی (20%) می‌شود که می‌تواند برای مدت زمان متغیری (5-20 سال) بدون علامت باشد. کیست‌ها ممکن است با عفونت باکتریایی، پارگی کیست، و شوک آنافیلاکسی پیچیده شوند.

اکینوکوکوزیس آلوئولار (AE): AE شامل گرگ‌ها و سگ‌ها به عنوان میزبان‌های نهایی و موش‌ها به عنوان میزبان‌های واسط می‌شود، و انسان‌ها از طریق تماس مدفوعی-دهانی مبتلا می‌شوند. AE نیز یک عفونت به آرامی پیش‌رونده است، اگرچه پس از یک دوره کمون متغیر 5-15 ساله، با تولید وزیکول‌های کوچک متعدد که ابتدا کبد را آلوده می‌کنند و سپس در 20%-30% موارد به سایر اندام‌ها (ریه‌ها، مغز، استخوان و غیره) گسترش می‌یابند، از CE متمایز می‌شود. AE ممکن است در صورت عدم درمان، کشنده باشد.

پراکندگی جغرافیایی: CE تقریباً در سراسر جهان پراکنده است، اگرچه بیشتر موارد گزارش شده در ایالات متحده از کشورهای مدیترانه‌ای اروپایی، فدراسیون روسیه، چین، آفریقا، استرالیا و آمریکای جنوبی وارد شده‌اند. AE به نیمکره شمالی محدود است و مواردی از آلاسکا و کانادا در آمریکای شمالی؛ سوئیس، آلمان و فرانسه در اروپا؛ منطقه توندرا در فدراسیون روسیه؛ و شمال چین و ژاپن گزارش شده است.

مرحله اولیه عفونت: مرحله اولیه هر دو عفونت CE و AE بدون علامت است. کیست‌ها ممکن است به آرامی در طول ماه‌ها یا حتی سال‌ها رشد کنند. عفونت ممکن است زمانی که کیست‌ها پاره شوند یا اثر فشاری ایجاد کنند، علامت‌دار شود.

• درگیری کبد: درد شکمی و زردی ممکن است با کیست‌های بزرگ که کپسول کبد را کشیده یا درخت صفراوی را فشرده می‌کنند، رخ دهد، در حالی که علائم و نشانه‌های کولانژیت یا حتی آنافیلاکسی ممکن است در صورت پارگی کیست‌ها ظاهر شوند.
• درگیری ریه: تنگی نفس می‌تواند با کیست(های) بزرگ که پارانشیم ریه را فشرده می‌کنند، رخ دهد، در حالی که تب و سرفه‌ای که خلط "شور" تولید می‌کند ممکن است نشانه‌های اولیه پارگی کیست ریوی باشند.
• تظاهر بالینی در مکان‌های کمتر شایع: (مانند قلب، کلیه، عضله یا زیرپوست) معمولاً به دلیل اثر فشاری است.

برخی بیماران ممکن است به دلیل نشت محتویات کیست، تظاهرات ایمنی‌شناختی مانند کهیر یا ائوزینوفیلیا را توسعه دهند. این وضعیت می‌تواند در هر نقطه از دوره عفونت رخ دهد.

خطرات و عواقب: عفونت در شرایط خاص (آنافیلاکسی) و در موارد پیشرفته می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد، اما به طور کلی اکینوکوکوزیس یک وضعیت مزمن است.