خونریزی گوارشی (Gastrointestinal Bleeding یا GI Bleeding) به از دست دادن خون از هر قسمت دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد، اطلاق می‌شود. منبع خونریزی در صورتی که در قسمت پروگزیمال لیگامان تریتز (ligament of Treitz) باشد، خونریزی گوارشی فوقانی (Upper GI Bleed) و در صورتی که در قسمت دیستال آن باشد، خونریزی گوارشی تحتانی (Lower GI Bleed) محسوب می‌شود.

شدت خونریزی گوارشی بسیار متغیر است. برخی بیماران ممکن است با کم‌خونی ناشی از از دست دادن خون آهسته و تدریجی مراجعه کنند، در حالی که دیگران به دلیل کم‌خونی حاد ناشی از خونریزی سریع دچار شوک هیپوولمیک (Hypovolemic Shock) می‌شوند. علائم بالینی از حالت بدون علامت تا بروز ملنا (Melena) یا هماتوشزی (Hematochezia) که نشان‌دهنده خونریزی سریع از طریق رکتوم است، متغیر خواهد بود.

در تمام موارد مشکوک به خونریزی گوارشی، علاوه بر علائم حیاتی معمول، باید علائم حیاتی ارتواستاتیک (Orthostatic Vital Signs) بررسی شوند، چرا که این علائم می‌توانند هیپوولمی را که ممکن است در علائم حیاتی معمول مشاهده نشود، آشکار کنند.

خونریزی گوارشی فوقانی

بیماران با خونریزی گوارشی فوقانی معمولاً با ملنا مراجعه می‌کنند، که نشان‌دهنده عبور گلبول‌های قرمز هضم‌شده از مدفوع است. خون اثر ملین داشته و ممکن است این بیماران با حرکات مکرر روده‌ای مراجعه کنند. منابع خونریزی فوقانی بسیار متنوع است؛ بیماری زخم پپتیک (Peptic Ulcer Disease)، بدخیمی‌ها (Malignancy)، واریس‌ها (Varices)، ازوفاژیت (Esophagitis)، گاستریت (Gastritis)، دئودنیت (Duodenitis) و آنژیو دیسپلازی‌ها (Angiodysplasias) از علل شایع هستند.

بسته به شدت خونریزی و نزدیکی به معده، ممکن است بیماران با هماتمز (Hematemesis) نیز مراجعه کنند. در خونریزی‌های شدید فوقانی، بیمار ممکن است با خون روشن از رکتوم یا هماتوشزی مواجه شود.

خونریزی فعال گوارشی فوقانی یک اورژانس پزشکی است که نیاز به مدیریت فوری در بیمارستان دارد. انجام ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (Esophagogastroduodenoscopy یا EGD) طی ۲۴ ساعت، جهت شناسایی و کنترل منبع خونریزی، توصیه می‌شود.

خونریزی گوارشی تحتانی

بیماران با خونریزی گوارشی تحتانی اغلب با هماتوشزی یا خون روشن از رکتوم مراجعه می‌کنند و به ندرت ملنا دارند. برخی منابع خونریزی تحتانی (مانند بدخیمی‌ها) می‌توانند با خونریزی میکروسکوپی مزمن بروز کنند و بیماران با کم‌خونی علامت‌دار مراجعه نمایند. منابع خونریزی گوارشی تحتانی نیز بسیار متنوع هستند و شامل دیورتیکول‌ها (Diverticula)، بدخیمی‌ها، هموروئیدها (Hemorrhoids)، شقاق‌ها (Fissures)، آنژیو دیسپلازی‌ها، ایسکمی (Ischemia)، کولیت عفونی یا التهابی (Colitis) و پولیپ‌ها (Polyps) می‌شوند. در کودکان، علل شایع خونریزی گوارشی تحتانی شامل کولیت آلرژیک (Allergic Colitis)، انتروکولیت نکروزان (Necrotizing Enterocolitis) و شقاق‌ها است. فیستول‌های شریانی کولون ناشی از اجسام خارجی مانند خلال دندان نیز ممکن است علت خونریزی باشند.

در صورت بی‌ثباتی همودینامیک، هیپوولمی و افت فشار خون ارتواستاتیک، خونریزی گوارشی تحتانی به‌عنوان تهدیدی جدی برای حیات در نظر گرفته شده و نیاز به توجه فوری دارد.

مدیریت خونریزی گوارشی

مدیریت خونریزی‌های شدید شامل اقدامات اورژانسی مانند احیای مایعات (Resuscitation)، تزریق وریدی (IV Fluids) و انتقال خون (Blood Transfusion) است.

در خونریزی‌های حاد و همودینامیکی از منبع گوارشی فوقانی یا تحتانی، ابتدا باید به احیای فوری حجم خون بیمار پرداخت و در موارد مشکوک به منبع فوقانی، بلاکرهای اسید معده (Proton Pump Inhibitors یا PPI) تجویز کرد. به‌جز واریس‌های مری (Esophageal Varices) که نیاز به ارزیابی اندوسکوپیک طی ۱۲ ساعت دارند، اندوسکوپی برای اهداف تشخیصی و درمانی طی ۲۴ ساعت توصیه می‌شود. علاوه بر اندوسکوپی، مداخلات رادیولوژیک (مانند آمبولیزاسیون) و جراحی نیز از گزینه‌های احتمالی برای توقف خونریزی هستند.