پریتونیت (Peritonitis) به التهاب صفاق احشایی و جداری اطلاق می‌شود که با درد شدید و حاد شکمی همراه با تب، حساسیت منتشر شکمی، سفتی دیواره شکم (rigidity) و دفاع عضلانی (guarding) همراه است. این وضعیت اغلب به دنبال یک فرآیند عفونی یا التهابی ایجاد می‌شود و می‌تواند به صورت اولیه، ثانویه یا به عنوان عارضه‌ای از دیالیز صفاقی مداوم (continuous peritoneal dialysis) رخ دهد:
1. پریتونیت باکتریایی اولیه (Spontaneous Bacterial Peritonitis - SBP):
- تعریف: بدون منبع آشکار آلودگی رخ می‌دهد و به انتقال باکتری‌ها از روده نسبت داده می‌شود.
- اپیدمیولوژی: شایع‌ترین در بیماران مبتلا به سیروز (cirrhosis) و آسیت (ascites)، اما ممکن است در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی احتقانی (congestive heart failure)، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus erythematosus)، هپاتیت ویروسی مزمن یا حاد نیز دیده شود.
- تظاهرات بالینی: ممکن است ظریف باشد و تا 30% بیماران بدون علامت باشند. تب شایع است، اما در بیماران سیروزی ممکن است با تغییر وضعیت ذهنی (altered mental status) یا درد شکمی ظاهر شود.
- پاتوژن‌ها: عفونت غالباً پاسیباسیلاری (paucibacillary) است و کشت‌ها ممکن است منفی باشند. در صورت شناسایی ارگانیسم، اشرشیا کلی (Escherichia coli)، استرپتوکوک‌ها (streptococci)، انتروکوک‌ها (enterococci)، و پنوموکوک‌ها (pneumococci) شایع هستند.
2. پریتونیت ثانویه (Secondary Peritonitis):
- تعریف: ناشی از آلودگی صفاق به دلیل نشت از احشا داخل شکمی است.
- تظاهرات بالینی: با درد شکمی که به تدریج شدت می‌یابد، تب، و دفاع عضلانی مشخص می‌شود.
- پاتوژن‌ها: اغلب عفونت‌های پلی‌میکروبیال شامل باکتری‌های گرم مثبت، گرم منفی، و بی‌هوازی مشاهده می‌شود.
3. پریتونیت ناشی از دیالیز صفاقی مداوم (Peritonitis Secondary to PD):
- تظاهرات بالینی: تب، درد منتشر شکمی، ترشح چرکی از محل کاتتر دیالیز صفاقی، دفاع عضلانی، و مایع صفاقی کدر.
- پاتوژن‌ها: فلور پوستی مانند استافیلوکوک‌ها (Staphylococcus organisms) شایع هستند.
بیماران دچار نقص ایمنی:
علائم بالینی پریتونیت ممکن است بسیار ظریف‌تر باشند، بنابراین باید شاخص بالای شک برای جلوگیری از تخریب سریع بالینی وجود داشته باشد.