سکته مغزی (Cerebral Stroke) یک آسیب حاد عصبی است که نیمکره‌های مغزی را درگیر می‌کند. علائم معمولاً به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و به محل سکته بستگی دارند؛ این علائم شامل ضعف یک‌طرفه در صورت، بازو و/یا پا، بی‌حسی، آفازی (Aphasia)، آپراکسی (Apraxia)، از دست دادن بینایی، انحراف نگاه (Gaze Deviation)، نادیده‌انگاری (Neglect)، سردرد، تهوع/استفراغ، تغییر وضعیت ذهنی و نقایص عصبی موضعی هستند. کاهش سطح هوشیاری ممکن است در مواردی که هر دو نیمکره مغزی درگیر یا سکته‌های بزرگ با تورم یا فتق (Herniation) رخ می‌دهند، دیده شود. پیش‌آگهی به محل و اندازه سکته و همچنین ارزیابی و درمان به‌موقع بستگی دارد.
انواع سکته مغزی
سکته ایسکمیک (Ischemic Stroke):
- سکته ترومبوتیک (Thrombotic Stroke): ناشی از تشکیل ترومبوس که باعث کاهش جریان خون انتهایی یا ایجاد انسداد به دلیل قطعه‌ای آمبولیک می‌شود. سکته‌های ترومبوتیک می‌توانند در عروق بزرگ یا کوچک رخ دهند و علائم بالینی معمولاً با الگوی عروقی درگیر مطابقت دارند. ترومبوز سینوس وریدی مغزی (Cerebral Venous Sinus Thrombosis) علت نادری برای سکته است.
- سکته آمبولیک (Embolic Stroke): منابع آمبولی شامل قلب (Cardioembolic) به دلیل آریتمی‌ها (مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا فلاتر دهلیزی) یا اختلالات ساختاری (مانند اختلالات دریچه‌ای یا حرکات دیواره قلب) است. همچنین آمبولی‌های منشاء شریانی به شریانی از پلاک‌های پاره‌شده (Thromboembolic) می‌توانند رخ دهند. علائم بالینی معمولاً به‌صورت ناگهانی شروع می‌شوند و ممکن است به دلیل تأثیر بر مناطق گسترده‌تر، تأثیرات کمتر موضعی داشته باشند.
- هایپوپرفیوژن مغزی (Cerebral Hypoperfusion): به دلیل کاهش جریان خون سیستمیک ناشی از آریتمی قلبی، نارسایی قلبی، آمبولی ریوی یا سپسیس. بیماران اغلب با اختلال عملکرد جهانی مغز و آسیب به مناطق واسطه‌ای (Watershed Areas) بین مناطق اصلی خون‌رسانی شریانی مغز مراجعه می‌کنند.
سکته هموراژیک (Hemorrhagic Stroke):
- خونریزی داخل مغزی (Intracerebral Hemorrhage): خونریزی به داخل پارانشیم مغزی به دلیل هیپرتانسیون، تروما، اختلالات خونریزی‌دهنده، پارگی آنوریسم، مصرف مواد مخدر غیرقانونی یا ناهنجاری‌های عروقی. علائم معمولاً به‌صورت تدریجی طی چند ساعت تا چند روز همراه با سردرد، تهوع، استفراغ و کاهش سطح هوشیاری ظاهر می‌شوند.
- خونریزی ساب‌آراکنوئید (Subarachnoid Hemorrhage): خونریزی به مایع مغزی-نخاعی (CSF) در فضای زیرآراکنوئید به دلیل پارگی آنوریسم شریانی در پایه مغز یا خونریزی از ناهنجاری عروقی. علائم معمولاً به‌صورت حاد و با سردرد شدید و گسترده، انتشار درد به گردن و کمر، و استفراغ همراه است. ممکن است مننژیسیموس (Meningismus) وجود داشته باشد.
عوامل خطر
سکته ایسکمیک:
- سن، هیپرتانسیون، دیابت، هیپرلیپیدمی و مصرف دخانیات
- بیماری‌های شریانی کاروتید و مهره‌ای
- فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation) و ناهنجاری‌های ساختاری قلبی مانند بیماری‌های دریچه‌ای و آنوریسم‌های سپتال
سکته هموراژیک:
- هیپرتانسیون، سن، مصرف داروهای ضدانعقاد، ناهنجاری‌های شریانی-وریدی (Arteriovenous Malformations) و مصرف مواد مخدر مانند کوکائین
این وضعیت اورژانسی است و نیاز به ارزیابی سریع دارد!
موضوعات مرتبط
- سکته دوران کودکی
- سکته ناشی از دارو
- سکته پری‌ناتال